Teatr w niewielkim mieście zdobył się na dużą odwagę
- "Żyd" był jedynym spektaklem tegorocznego konkursu, w którym wszystkie elementy były w idealnej harmonii. Niezależnie od wszystkich swoich zalet spektakl z Bielska-Białej nie był żadnym wybitnym dziełem. Był bardzo porządnie, inteligentnie, solidnie wykonany, ale nie powalił nas na kolana. Rzeczywiście na tym festiwalu nic lepszego nie zobaczyliśmy, ale to była nagroda dla dobrej roboty, a nie arcydzieła - mówi Tadeusz Nyczek, przewodniczący jury tegorocznego Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port w Gdyni.
Mirosław Baran: Dlaczego, pana zdaniem, właśnie przedstawienie "Żyd" [na zdjęciu] zasłużyło na główną nagrodę R@Portu?
Tadeusz Nyczek: "Żyd" był jedynym spektaklem tegorocznego konkursu, w którym wszystkie elementy składające się na przedstawienie teatralne były w idealnej harmonii - tekst, który naszym zdaniem był najlepiej napisanym dramatem ze wszystkich zaprezentowanych utworów, najodważniejszym i najbardziej dotkliwym jeśli chodzi o tematykę. Sama sztuka została wykonana idealnie zgodnie z jego literacką konstrukcją, w bardzo prosty i konsekwentny sposób, nie była przesadzony w żadnym momencie. Była to inscenizacja niemal "klasycznie" prosta, z zaledwie kilkoma elementami scenografii. Odkryliśmy nawet w tej sztuce antyczną konstrukcję jedności czasu, miejsca i akcji. I do tego całość została bardzo przyzwoicie aktorsko wykonana, co przy dramatach o drażliwych problemach bywa trudne. A aktorzy bez wielkich nazwisk, z teatru, który nie jest sceną posługującą się gwiazdami, spójnie i jednorodnie to wykonali. Ujęło nas także to, że dziś można nie tylko napisać dobry i inteligentny dramat, ale jednocześnie użyć właściwej dla niego formy spektaklu. Bo często w teatrze pojawia się skłonność do szastania formą - od ekspresjonizmu po chwyty zabrane z dziesiątek stylistyk, zmieszanych ze sobą na scenie. W "Żydzie" wszystko było jednorodne i czyste stylistycznie. Pod tym względem spektakl nie miał konkurencji.
Skąd zatem decyzja o podziale nagrody? Czy nie uważa pan, że może to zmniejszyć jej rangę?
- Mieliśmy problem z podziałem nagrody. I tu muszę w takim razie kropelkę dziegciu wrzucić do bardzo pochwalnej recenzji "Żyda", którą wygłosiłem przed chwilą. Niezależnie od wszystkich swoich zalet spektakl z Bielska-Białej nie był żadnym wybitnym dziełem. Był bardzo porządnie, inteligentnie, solidnie wykonany, ale nie powalił nas na kolana. Rzeczywiście na tym festiwalu nic lepszego nie zobaczyliśmy, ale to była nagroda dla dobrej roboty, a nie arcydzieła. I stąd nasze przekonanie, że są jeszcze dwa lub trzy przedstawienia, które zasługiwały przynajmniej na wyróżnienie. Chociażby dlatego, aby pokazać rzecz ważną: istnieje barwniejsza paleta polskiego teatru, niż ta, która pokazana w "Żydzie" demonstruje teatr bardzo konwencjonalny, stary i zachowawczy, teatr, w którym nie ma w nim nic odkrywczego. Dlatego chcieliśmy pokazać, że teatr polski bywa formalnie odważniejszy, że są ciekawsze rozwiązania, że panorama polskiego dramatu jest znacznie większa niż dość konwencjonalna sztuka zagrana w konwencjonalny sposób.
Co ciekawe oba wyróżnienia przypadły teatrom, które nie są typowymi scenami repertuarowymi.
- Właśnie. Między innymi dlatego zdecydowaliśmy się je przyznać. Jeżeli daliśmy główną nagrodę repertuarowemu teatrowi, który w końcu w niewielkim mieście zdobył się na dużą odwagę, opisując swoją miejscowość i jej dotkliwe problemy, to dwa wyróżnienia pokazują teatry zupełnie różne. Jeden z nich jest autorski, drugi niemal studencki; jedna produkcja jest silnie nacechowana przez lidera Piotra Tomaszuka, druga jest efektem współpracy międzynarodowej. Uznaliśmy zatem w trakcie obrad jury, że jest w tym swoista chytra logika, aby tak rozdzielić nagrody.
*Tadeusz Nyczek - krytyk literacki i teatralny, przewodniczący jury tegorocznego Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port.
