Artykuły

W Muzeum Teatralnym trwają przygotowania do otwarcia wystawy "Adam Hanuszkiewicz - twórca Teatru TV". To pierwsza tak duża monograficzna wystawa tego artysty.

Od kilku lat Adam Hanuszkiewicz, jeden z najważniejszych twórców polskiego teatru, milczy. Całkowicie wycofał się z życia publicznego, nie wystawia nowych spektakli, nie pokazuje się na scenie, nie udziela nawet wywiadów. Nie pojawi się również na otwarciu wystawy w Muzeum Teatralnym, która zapowiada się na wyjątkową okazję do przypomnienia sobie jego obfitego dorobku.

Myśleć plakatem

O układ wizualny ekspozycji zadbała Xymena Zaniewska - scenografka przez wiele lat współpracująca z Hanuszkiewiczem.

- Adam był twórcą wyjątkowym dla Teatru Telewizji - wspomina. - W tych ciasnych studiach aktorzy grali na żywo, technika dopiero raczkowała, a jednak dzięki takim ludziom jak on powstawała sztuka, która nie ma swojego odpowiednika nigdzie na świecie.

Hanuszkiewicz był nie tylko reżyserem i aktorem, lecz również inspirował innych.

- Miał oko do szczegółów, do obrazu, który trzeba było przecież wymyślić od podstaw dlanowego medium, jakim była wtedy telewizja - dodaje Zaniewska - To dzięki niemu zaczęło funkcjonować pojęcie polskiej szkoły scenograficznej. Za-miast realizmu, źle wypadającego w kamerach, zaczęliśmy używać wyrazistych znaków, wręcz myśleć plakatem. Tak było np. w realizacji "Kwiatów polskich"

Tuwima, gdzie aktorzy pojawiali się obok odpowiednio wystylizowanych kwiatów.

Wszystkie ścieżki artysty

Wystawa została podzielona na cztery wątki tematyczne. Jej głównym punktem są realizacje telewizyjne Hanuszkiewicza, między innymi "Apollo z Bellac" czy "Amfitrion 38". Drugi z kolei wątek to przedstawienia zrealizowane w Teatrze Narodowym, w trakcie dyrekcji Hanuszkiewicza w latach 1968-1981.

To wtedy przypuszczono na niego największy atak. Przejęcie dyrekcji po rezygnacji Kazimierza Dejmka z powodu sprawy "Dziadów" zostało odczytane jako akt kolaboracji. Z kolei zaproponowany program, ze słynną "Balladyna" na czele, bulwersował krytyków, ale przyciągał młodą publiczność, która potrafiła bić się o bilety.

Jako odrębny wątek potraktowano też zagraniczne prace Hanuszkiewicza (Finlandia, Norwegia, Niemcy) oraz jego aktywność w innych polskich teatrach. Zwłaszcza w Powszechnym, gdzie w 1963 roku powstało "Wesele", wykorzystujące podbijającą taneczny rytm dramatu Wyspiańskiego scenę obrotową.

- Ta wystawa powstała przede wszystkim z chęci przypomnienia pracy Adama Hanuszkiewicza, niesłusznie chyba dzisiaj zapomnianej - tłumaczy Zaniewska. - Dziwnie porobiło się w tej naszej polskiej kulturze, że nieustannie próbujemy odcinać się od przeszłości. Nie chodzi o to, żeby robić teatr taki jak wtedy, ale żeby mieć świadomość ciągłości polskiej tradycji.

OPINIA

Wojciech Majcherek

TVP Kultura, autor scenariusza wystawy Adam Hanuszkiewicz - twórca Teatru TV"

Mówiono o nim "wymóżdżacz kultury polskiej". A jednak to właśnie wizja teatru Adama Hanuszkiewicza, sposób traktowania klasyki, bezpośrednio czy pośrednio, wpłynął na następne pokolenia reżyserów. Wydaje się, że to właśnie Hanuszkiewicz ma legion uczniów (może nawet tego nieświadomych), choć nigdy nie wykładał w szkołach teatralnych. Dzisiejszej krytyce, która zżyma się na młodych reżyserów za czerpanie inspiracji z popkultury, warto przypomnieć, jak starsi koledzy denerwowali się na jego przedstawieniach, gdy wprowadzał w "Kordianie" zespół jazzowy, a rolę Racheli w "Weselu" powierzał Magdzie Umer. Niewątpliwie jest Hanuszkiewicz jedną z najbarwniejszych postaci polskiego teatru. Na spotkaniu w Teatrze Na Woli on sam zakończył swą wypowiedź przejmującym zdaniem: "Życie trwa krótko, czekanie na śmierć długo". Ale przecież sztuka trwa dłużej. Nie możemy oglądać spektakli Adama Hanuszkiewicza, nie ma nowych premier, jego Teatr Nowy zamieniony został na sklep spożywczy. Istnieje jednak pamięć o rym, co zrobił. Pamiętają aktorzy, którzy grali w jego przedstawieniach, współpracownicy, widzowie i również ci niewdzięczni krytycy.

Adam Hanuszkiewicz - twórca Teatru TV. wystawa Sale Północne, 20.01 - 31.03.2009. Muzeum Teatralne, plac Teatralny 3, tel. 022 692 07 56, 022 692 02 11.