Artykuły

TO pewne, że sztuka - "Wnyki" jest "naśladownictwem z Pintera", by posłużyć się stosowaną w u-biegłym wieku formułą. Ale czy Pinter to zły wzór? Na pewno nie najlepszy jeśli cho­dzi o aspekty i wydźwięki: ale zgodzicie się chyba ze mną, że pod względem formalnym do­bry i pouczający. Sztuka "Wnyki" jest debiutem sceni­cznym młodego dramaturga, którego debiutem w druku by­ła sztuka "Winda", ogłoszona w "Dialogu", a zaprezentowa­na w kilku krajach europej­skich jako słuchowisko radio­we. Debiutantowi nie zawsze łatwo, Falk zapukał do drzwi teatru przy pomocy Konkursu Debiutów Dramaturgicznych, prowadzonego systematycznie przez Ateneum i został tu zauważony i wyróżniony - (sztuka "Tama"). Kołaczcie, a będzie wam otworzono. Sztuka "Wnyki" została również wy­różniona w konkursie debiu­tów i sprawdziła się obecnie w swoim gatunku na scenie, choć na scence kameralnej i dla stu widzów na wieczór jak zresztą w takich przypad­kach być powinno.

"Wnyki" to produkt, nie da się zaprzeczyć "literatury czar­nej", która nie tak znowu cał­kiem umiera jak jej wróżą. Pinter ma liczne potomstwo, wśród niego i takie dzieci, któ­rym się nieźle powodzi. Małoż to wielbicieli egzystencjalizmu, pesymizmu i frustracji? "Wnyki" pokazują zresztą, te autor wniknął w materię dra­matu, potrafił sugestywnie wczuć się w poczucie zagroże­nia, stworzył odpowiednio niesamowity nastrój psychicz­nego - a następnie i fizyczne­go - załamania się niewinnego człowieka o zdrobniałym imie­niu Rysio. Ów Rysio pada ofiarą ciemnych sił, niczym je­go wielki patron Józef K. (z Kafki). U widza rodzi się oczywiście rozsądne pytanie - czemu to Rysio dał się tak bezwolnie wmanewrować w sytuację zagrożenia i klęski, i czemu dał się tak biernie zła­pać w sidła zarzutów absur­dalnych, a złowrogich. Ale tak już jest w konwencji ga­tunku, który tak przemożny wywiera wpływ na niektórych młodych autorów. Z czasem tak silne zafascynowanie Pinterem i Kafką im mija. Czy minie również Falkowi?

Że sztuka znalazła swój do­bry wyraz w teatrze jest też niemałą zasługą teatru. Zdzi­sław Tobiasz, zmuszany do surowej kameralizacji, cały na­cisk położył na dialogu i ta­kim jego ustawieniu, by groza narastała i zaciskała pętlę na szyi biednego Rysia. Bardzo dobrze zagrał tego nieszczęs­nego nowożeńca Władysław Kowalski, ani tchórza ani psy­chopatę, a jednak człowieka przyjmującego absurdalne za­sady gry o swe istnienie. Kul­turalnie, naturalnie i swobodnie w ciasnej przestrzeni za­grała żonę Rysia Joanna Jędryka-Chamiec. Jako dwaj de­moniczni myśliwi wystąpili Józef Kostecki i reżyser sztuki nieubłagani w swej pozornej dobroduszności i piekielnej lo­gice gry. Kwintetu dopełnił Stanisław Libner w roli sym­patycznego Gajowego, przyby­sza z innego, sielskiego świata. Całe te kameralne "Wnyki" rozgrywają się na scenie Stu­dia Dramaturgicznego Teatru Ateneum, którego działalność premiera "Wnyków" oficjalnie zainaugurowała. Jest ono zre­sztą (to Studio), faktycznie choć nie formalnie, identyczne z okrągłą Sceną 61, na której niejedną interesującą premie­rę mieliśmy już okazję oglą­dać. Stworzenie tej placówki przez dyr. Janusza Warmiń­skiego należy powitać z uzna­niem. Są sztuki młodych pol­skich autorów, które tylko przez tę furtkę mają szansę wejść na scenę, tak niezbędną dla autorów początkujących. Scena ta, mając dużą przelotowość, pozwoli zarazem po­szerzyć grono wybranych, a wiemy jak to ważne. "Wysta­wiając sztuki dyskusyjne, kontrowersyjne - Studio peł­niłoby funkcję swoistego ka­talizatora tendencji panują­cych w nowoczesnym drama­cie, ośmielałoby twórców do podejmowania tematyki współ­czesnej, stałoby się platformą zaangażowanej, autentycznej dyskusji o dzisiejszym teatrze". Drukując powyższe słowa, Ateneum podejmuje zobowiąza­nie, które jest ważne i może się stać owocne. Dramaturgii polskiej może się przydać ta­kie Studio, i może by się przy­dało nie tylko w Warszawie.