Aszantka
Uwielbiał D'Annunzia i wzorując się na nim nosił czarny halsztuk. Pisywał przesycone melancholią wiersze i marzył o sławie poetyckiej. Jako felietonista zaskakiwał złośliwym, ironicznym dowcipem. Nie lubił teatru. Włodzimierz Perzyński (1877-1930) swój pierwszy utwór, "Lekkomyślną siostrę", który notabene przyniósł mu sławę i uznanie, napisał w ciągu dwóch tygodni, aby, jak sam wspominał, wypłacić się z nieopatrznie zaciągniętej zaliczki.
"Aszantka" dorównuje literacką klasą "Lekkomyślnej siostrze" i "Szczęściu Frania". Autor podjął w powstałej w 1907 roku sztuce modny wówczas temat kobiety ze społecznych nizin, która, uwiedziona przez bogatego lekkoducha, staje się dlań "fatalnym przeznaczeniem". Tytuł utworu jest określeniem, jakim Munio Łoński, młody obywatel ziemski, nazywa bohaterkę Władkę Lubartowską. "Aszant" znaczyło w ówczesnej gwarze warszawskiej "dzikus", a wywodziło się to od nazwy afrykańskiego plemienia słynącego z urody i wojowniczości. Upływ czasu sprawił, że dla dzisiejszego widza skandalizm obyczajowy "Aszantki" jest obojętny, uwydatniły się natomiast teatralne walory sztuki.
Utwory Perzyńskiego cechuje bezbłędna kompozycja. W przypadku "Aszantki" dość swobodna, tworząca z każdego aktu osobny, zamknięty mocną pointą, obrazek. Akty łączą postacie głównych bohaterów, niezwykle plastyczne, fascynujące pogłębianą w miarę rozwoju akcji charakterystyką.
"Aszantkę" podobało się autorowi nazwać komedią. Dziwne i ironiczne to określenie dla sztuki, która kończy się nieszczęściem bohatera. Ale też taka odautorska kwalifikacja zdradza zamierzoną niejednoznaczność utworu. Teatralny materiał, jaki oferuje twórcom sztuka, jest przebogaty, jak bogata jest tradycja znakomitych kreacji. Wielkie role tworzyli w niej Maria Dulębianka, Kazimierz Kamiński, Irena Eichlerówna, Jan Kreczmar, a przed 40 laty w wystawianym w Teatrze Narodowym spektaklu Stanisławy Perzanowskiej triumfy święcili Danuta Szaflarska i Andrzej Łapicki.
