Artykuły

Jakie to typowe: stary, nadęty, zły dureń, piszą­cy głupie uczone książki (profesor Sieriebriakow), zażywający niezasłużonej sławy i zaszczytów - oraz młodzi, utalentowani, z sercem i wyobraźnią (Wujaszek Wania i doktor Astrow) marnujący, topią­cy w alkoholu swoje życie bez przyszłości w jakiejś podłej, prowincjonalnej dziurze...

Jakie to typowe: na premierze sztuka padła - by do dziś nie schodzić ze scen wszystkich teatrów świata...

Czechow powiedział kiedyś, że najlepszy opis morza znalazł w ucznio­wskim zeszycie: "Morze było wielkie".

Tak ujęte pojęcie estety­ki raz po raz odnajduje­my w jego pisarstwie: jest zwięzłe, jasne, trzymające się rzeczywistości i praw­dy - prawdy i tylko prawdy; bez upiększeń i bez oczernień.

Najpiękniej chyba określił to Włodzimierz Majakowski: "Język Czechowa jest jasny jak dzień dobry, prosty jak proszę o szklankę herba­ty".

Na sztuki Czechowa współcześni długo się bo­czyli, że nie odpowiadają utartym pojęciom o wido­wisku teatralnym, że nie dają pola do popisu inscenizatorowi... Z czasem opinie te uległy rewizji: "Każda minuta jest tu wypełniona, ale ta pełnia mieści się nie w dialogu, lecz w milczeniu, w tętnie życia" (Jean Louis Barrault).

Teatr Czechowa, to teatr aktora. Reżyser, inscenizator i scenograf spełniają tu tylko role służebne. Dlatego też Cze­chowa najlepiej grać "tra­dycyjnie", bez "nowator­skich odczytywań".

Tak, na szczęście, uczy­nił Teatr Ateneum. I otrzymaliśmy przedsta­wienie wyjątkowo piękne, właśnie dzięki znakomite­mu aktorstwu wykonaw­ców, mądrej, subtelnej re­żyserii Kazimierza Dejmka i dyskretnej scenogra­fii Łucji Kossakowskiej.

Na czoło spektaklu wy­suwa się, oczywiście, ka­pitalna kreacja Gustawa Holoubka w roli Wujaszka Wani. Każda nowa rola tego aktora zaskakuje nas i olśniewa ilością od­cieni, urokiem, delikatno­ścią, naturalnością. Scena z bukietem, scena gniew­nego buntu, scena z mor­finą - na długo zapadają w pamięci i od tej chwili wiemy już na pewno, że tylko tak winny być inter­pretowane. Więcej - każ­dy z nas chciałby mieć takiego Wujaszka Wanię. Trudno więc zrozumieć, że Helena - Aleksandra Śląska - nie przyjmuje jego miłości. Śląska gra i wygląda cudownie - ale chyba zbyt mało jest czechowowska. Jej piękność i chłód mają coś z fascy­nacji Grety Garbo - zim­na gwiazda, oślepiająca każdego, kto na nią spoj­rzy. Ta Helena nie pój­dzie w przyszłości na ła­twe romanse za plecami starego męża, którym gardzi.

Krzysztof Chamiec w roli doktora Astrowa (pierwszy raz oglądam te­go aktora "na żywo") pod­bił w tym przedstawieniu publiczność warszawską. Doskonałe warunki ze­wnętrzne (świetnie przy­legające do roli), piękny głos, skupione, oszczędne aktorstwo, precyzyjnie, konsekwentnie przemyś­lany rysunek postaci. Krzysztof Chamiec jest aktorem wielkiego formatu, bardzo też cieszymy się z pozyskania go dla scen warszawskich.

Elżbieta Kępińska, Sonia - "brzydka dziew­czyna o pięknej duszy" to na pewno najpiękniejsza rola w dorobku tej tak wspaniale rozwijającej się aktorki. Jest prawdziwa i wzruszająca, a z każde­go jej gestu, słowa, uśmie­chu emanuje ciepło i urok.

Jan Świderski (którego pamiętamy sprzed lat w świetnej, choć zupełnie innej interpretacji roli Wujaszka Wani) tym ra­zem gra profesora Sieriebriakowa. Świderski zna­komicie obnaża nicość tej postaci i słusznie bardziej przeraża niż śmieszy - trochę może zbyt szlachetnie wygląda.

Halina Kossobudzka w trudnej, prawie niemej roli starej Wojnickiej osnuła wokół tej postaci aurę niesamowitości.

Hanna Skarżanka - Niania - dała swojej po­staci dużo ciepła, serdecz­ności i wyrozumiałości. Ma też świetną charakte­ryzację - ale czy godzi się tak oszpecać piękną kobietę?

Jan Matyjaszkiewicz - Tielegin, rezydent o zwichniętymi życiu - w jednakowym stopniu bu­dzi współczucie co śmiech.

Henryk Łapiński wroli służącego był chyba je­dnak zbyt delikatny i godny jak na tamte ponure czasy.