Łódź. "Bramy raju" u Jaracza
Widzowie Sceny Kameralnej Teatru im. Jaraczau mieli już okazję obejrzeć "Bramy raju" przedpremierowo pod koniec czerwca. Premiera spektaklu 12 września.
Krótka powieść "Bramy raju" z 1960 roku zdołała podzielić czytelników aż na dwóch frontach. Jej autor - Jerzy Andrzejewski, świeżo po prozatorskiej rewizji stalinizmu w utworze "Ciemności kryją ziemię", przeprowadził bowiem atak zarówno na płaszczyźnie tematycznej, jak i formalnej. Skupiając się na konfesyjnych wyznaniach uczestników dziecięcej krucjaty z 1212 roku, wydobył z nich przyziemne, zmysłowe i grzeszne pragnienia, kompromitując całą wzniosłą ideę duchowej ewangelizacji. Jednocześnie, swój utwór oparł na jednym, długim zdaniu, po którym następuje kończące całość krótkie: I szli całą noc. Krytycy wskazywali na pokrewność takiego zabiegu z tendencjami ówczesnej literatury francuskiej spod znaku nouveau roman.
Pełna herezji i będąca strumieniem monologów, powieść Andrzejewskiego z pewnością opiera się doraźnym interpretacjom, ale też stanowi ciężki orzech do zgryzienia dla ewentualnych adaptatorów. Andrzej Wajda ekranizując ją w koprodukcji jugosłowiańsko - angielskiej, nie zdołał wydobyć tonacji godnej pierwowzoru. Inaczej natomiast sprawa ma się z teatralnymi adaptacjami utworu. Pewnie dlatego, iż intymny, wyznaniowy tok narracji jest owocnym recytatorsko wyzwaniem.
Dwa lata temu w warszawskim Studium Teatralnym swoją wizję "Bram raju" przedstawił Paweł Passini. Obecnie nową adaptację szykuje łódzki Teatr im. Stefana Jaracza. Tym razem stoi za nią Małgorzata Bogajewska, która prócz reżyserii podjęła się również opracowania tekstu sztuki. W obsadzie znaleźli się m.in. Iwona Dróżdż-Rybińska, Urszula Gryczewska oraz Kamil Maćkowiak. Teatr tak wyjaśnia przesłanie nowej adaptacji: Nie chodzi tu o rekonstrukcję historii, lecz o pokazanie uniwersalnych, ponadczasowych mechanizmów rządzących ludźmi i ich zachowaniami. O obnażenie wielkich idei, skażonych już w momencie narodzin, zwłaszcza gdy wypływają z zatrutych źródeł , jak nieszczęście, cierpienie, zagubienie, ślepa wiara.
