Artykuły

Wszystko zależy od punktu widzenia - o Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Demoludy" w Olsztynie pisze Ada Romanowska z Nowej Siły Krytycznej.

Czwarty dzień festiwalu Demoludy wypełnił Pozorište Atelje 212 - najsłynniejszy teatr z Belgradu. W czwartek zaprezentował dwa spektakle.

Pierwszy z nich "Wymieranie" [na zdjęciu] sięga do tematu wsi i beznadziejności życia tamtejszych ludzi. W trzynastu krótkich scenach reżyser Egon Savin przedstawia ludzi żyjących w zapomnianych górach - na ziemi prawie niczyjej. Tu nic się nie dzieje, starsi czekają na przyjazdy dzieci, a te z kolei planują sobie życie w innych krajach. Ludzka stagnacja przyćmiewa również najważniejsze wartości. One właśnie wymierają - jak więzi między ludźmi i sentymenty. Janko na zawsze opuszcza dom, a przyjeżdża tylko w rodzinne strony, by sprzedać ziemię z grobem ojca. Wymiera więc najważniejsze - porozumienie między pokoleniami. Sprzedaż ziemi jest symbolem odrzucenia swoich korzeni. Ale reżyser nie obarcza winą jedynie młodych. Oskarża również starszych, którzy nie potrafili ich wychować. Bicie nigdy nie ma dobrego wpływu na dzieci. I tak jest też w spektaklu - Janko na skutek ciągłych kar cielesnych staje się bezpłodny, a Stamena popada w alkoholizm. Gdy zachodzi w ciążę, nie chce urodzić i - nie zważając na konsekwencje - pije. Nie chce też urodzić na złość rodzicom. Bezpłodność chłopaka i brak instynktu macierzyńskiego dziewczyny to również metafora wymierania rodziny.

"Wymieranie" nie wskazuje jednak winnych, ale na przyczyny płynące ze środowiska. A nie jest ono motywujące, co podkreśla scenografia. Ustawione na scenie trzy pudła imitują pokoje i mieszkania. Sprawiają wrażenie wykonanych z papieru, zamazanych ołówkiem, więc kruchych, ale jednocześnie zrobione są z grubego materiału. Nie łatwo się z nich wydostać. Trzeba wiele odwagi, by z nich uciec, ale nie są one trwałym fundamentem pod życie.

Spektakl Egona Savina jest surowy, zimny, nie daje nadziei. W serbskiej wsi niewiele się dzieje, ludzie nie potrafią znaleźć sobie zajęcia - narzekają na nudę, bezsenne noce. Ratują się rakiją, ale nie zagłusza ona ich wewnętrznej pustki. Bo - jak mówi jeden z bohaterów - nie pije, by zapomnieć - pije, by pamiętać.

Drugi spektakl teatru z Belgradu to "Skórka pomarańczowa" - dramat o kobiecie, która boryka się ze współczesnymi wymaganiami świata i staje się ich ofiarą. To presja mediów, reklam i billboardów formuje jej tożsamość i wygląd. Traci tym samym siebie, gubi się w świecie stereotypów. Bo czy taka jest rola kobiety - leżeć, czekać i pachnieć? Rolą kobiety jest macierzyństwo i bohaterka w końcu do tego dojrzewa. Transformacji towarzyszą dwie postaci, które są ucieleśnieniem pragnień kobiet czerpanych z kobiecych czasopism. To taki diabełek i aniołek - z tym, że obydwie zmierzają jedną drogą. Zachęcają ją do operacji plastycznych, zabiegów kosmetycznych, wizyt w salonach odnowy. Dwie na jedną? Nie tak łatwo im odmówić.

Ale w spektaklu występuje też mężczyzna, któremu wszystko jest podporządkowane. To dla niego kobieta walczy ze skórką pomarańczową. Dla niego wymazuje ją nie tylko z ciała, ale z mózgu. Jednak nie otrzymuje nagrody. Mężczyzna odchodzi do kobiety z okładki. Reżyser Goran Marković też czerpie z telewizji. Serwuje widzom show przypominające program telewizyjny. Historia kobiety przerywana jest piosenkami - znanymi hitami z nowymi słowami zachęcającymi do szablonowego życia dyktowanego przez media. Śpiewają aktorzy, a widownia patrzy sobie w oczy. Scenografię tworzą bowiem poustawiane na całej scenie lustra. Odbijają one rzeczywistość. Ukazują ją trochę w krzywym zwierciadle, ale nie da się nie zauważyć, że pomiędzy aktorami siedzi każdy z nas.

Inspiracją do napisania dramatu była reklamą kremu Nivea zwalczającego właśnie skórkę pomarańczową. Czy jest to tekst zaangażowany? Mića Wujiczyć odpowiada, że dla niej jest. Dla kogoś innego może nim nie być, ale wszystko zależy od punktu widzenia, z jakiego patrzy się na świat.