"Hamlet" Słomczyńskiego i Holoubka
A więc jeszcze jeden "Hamlet". W Teatrze Dramatycznym. Na afiszu wiele znakomitych nazwisk: Słomczyński (nowy przekład), Holoubek (reżyseria)- a w zespole aktorskim Fronczewski (Hamlet), Zapasiewicz (Poloniusz), Zawadzka (Ofelia), Szczepkowski (Duch ojca Hamleta), Holoubek (Aktor) Marek Kondrat (Laertes)...
Rozczarowuje nas jednak ta nowa inscenizacja Szekspirowskiego arcydzieła Rozczarowuje przede wszystkim Piotr Fronczewski. Jego aktorstwo ma dwie twarze: właśnie Hamleta i błazna. Od lat czekałem na jego Hamleta. Od dwunastu lat, kiedy po raz pierwszy demonstrował w PWST swoje interesujące już w początkach aktorstwo razem z Sobieską i Sewerynem. I kiedy oglądałem go przed sześciu laty w "Bartieby" Zawieysktego, To jego pełne napiecia milczenie i to uparte spojrzenie i to jego wówczas: "Wolałbym nie". Tam był zalążek Hamleta.
Są w obecnej kreacji Fronczewskiego dojrzałe już rozwinięcia tamtego zalążka, kiedy przekazuje sugestywnie liczne genialne dygresje filozoficzne Szekspira, Ale aktor o wiele częściej ukazuje tę drugą twarz: błazna, niekiedy błazenka. Wtedy, kiedy "idzie na żywioł", kiedy jego Hamlet niedobrze kojarzy nam się z jego "gagami" w telewizyjnym kabarecie Olgi Lipińskiej, kiedy w żywioł wciska się histeria, obnażając mankament jego aktorstwa: głos, który w niskich rejestrach jest jednym z jego mocnych atutów, podwyższony na krzyku brzmi pusto, a nadużywany nuży. Być może reżyser i aktor porozumieli się co do tego, że ma to być sposób na kompromitację Hamleta. Jeśli tak, to i to zamierzenie nie udało się. Jak dotąd - nikomu. Nawet najgorszym teatrom i najsłabszym aktorem. Geniusz Szekspira, jego otchłanna mądrość, i wiedza o człowieku i ludzkich namiętnościach, jego fascynujące konstrukcje filozoficzne, a wreszcie - a może przede wszystkim - jego poezja przebijają się przez wszystkie warstwy zamierzonych czy niezamierzonych zniekształceń.
Tyle tylko, że z takiego "Hamleta", jak obecny, nic lub niewiele wynika. Że Dania jest więzieniem? To już było wiele razy. I że źle, się dzieje w państwie duńskim? (W nowym przekładzie: "Coś przegniłego jest dziś w państwie duńskim"). To też znamy. Reżyser skreślił słusznie (a może tłumacz) wszystkie bałamutne "polonica", ale pozostawił ten "przemarsz wojsk duńskich", który trochę zawisa w powietrzu, a na który Klaudiusz (sądząc po mimicznej reakcji) nie ma zamiaru się zgodzić. Jest jeszcze - jedyna w tym przedstawieniu - pełniejsza niż w poprzednich inscenizacjach - postać Poloniusza. I interesujący pomysł reżyserski przekazu "teatru w teatrze" inscenizującego zbrodnię bratobójstwa Klaudiusza jako pantomimy, przy czym tekst podawany jest przez Aktora (Holoubka). Zaskakują natomiast akcenty "kazirodcze" w scenie pożegnania Laertesa z Ofelią podobnie jak akcenty "kompleksu Edypa" w dwóch scenach Hamleta z matką. Czyżby "coś przegniłego" sięgało w państwie duńskim aż tak głęboko?
Pesymizm przedstawienia (jeśli jest zamierzony) idzie jeszcze dalej: nie ma Fortymbrasa, który w ostatniej scenie wkracza jako nadzieja na rodzinne pobojowisko. A może to właśnie Holoubek ma rację? Fortymbras wkracza przecież na ziemię duńską jako norweski okupant. Zamiast Fortymbrasa jest arcybanalny finał: po ostatnich słowach Hamleta "Reszta jest milczeniem" Horacjo kończy przedstawienie słowami o szlachetnym sercu Hamleta i o aniołach.
Przedstawienie trwa trzy i pół godziny. Mimo pewnych skrótów tekstu. Ale wydaje się szczególnie długie, bo ma wiele partii nużących.
Z satysfakcją natomiast słucha się nowego przekładu Słomczyńskiego, który w każdej niemal kwestii, w każdej frazie odsłania nowe, nieznane dotąd lub ukryte treści szekspirowskiego tekstu, fascynujące swą głębią, swą mądrością. Co prawda za wiele tu słownej żonglerki, a niekiedy frazowanie przekładu jest zbyt kunsztowne i zawiłe, wiele myśli nie dociera do widza, także i z winy nie najlepszego przekazu aktorskiego (z wyjątkiem Zapasiewicza).
Reszta - chciałoby się zakończyć - jest milczeniem.
