Artykuły

Ernest Bryll i Zygmunt Konieczny pracują nad drugą częścią legendarnego spektaklu muzycznego "Kolęda-Nocka". Czy powtórzy on sukces pierwowzoru? Czy po 25 latach od tamtej premiery, gdy w teatrze można już mówić wszystko, uda się przekazać prawdę o współczesnej Polsce? - zastanawia się Katarzyna Fryc.

W roli Kobiety Brzemiennej wystąpiła popularna w latach 70. i 80. piosenkarka Teresa Haremza, która zaśpiewała "Kolędę Maryi" i "Kołysankę brzemiennej" oraz wspólnie z Krystyną Prońko "Psalm o gwieździe". Pierwotnie miała ją zagrać spodziewająca się dziecka Halina Frąckowiak, ale w dniu premiery artystka urodziła syna i do ekipy Teatru Muzycznego dołączyła w kolejnych spektaklach.

Ernest Bryll i Zygmunt Konieczny pracują nad drugą częścią legendarnego spektaklu muzycznego "Kolęda-Nocka". Czy powtórzy on sukces pierwowzoru? Czy po 25 latach od tamtej premiery, gdy w teatrze można już mówić wszystko, uda się przekazać prawdę o współczesnej Polsce?

- Nie odtworzymy atmosfery sprzed 25 lat, bo nie chcemy robić z teatru muzeum. Zresztą powtarzanie "Kolędy-Nocki" dziś byłoby nadużyciem. Dla jednych to legenda, ale młodemu pokoleniu może nic nie mówić - uważa Maciej Korwin, dyrektor Teatru Muzycznego i reżyser przygotowywanego obecnie spektaklu pod roboczym tytułem "Nocna Kolęda". - Chcemy spojrzeć na nasz świat po latach, opowiedzieć o dzisiejszej wierze, ojczyźnie i dokąd doszła Polska. Przed kilkoma dniami na biurko Macieja Korwina trafił materiał literacki przygotowany przez Ernesta Brylla, autora libretta do "Kolędy-Nocki". - Rzecz poważna, chwilami ironiczna - mówi po lekturze Korwin.

- Czasem gorzko, choć jednak nadzieja mnie nie opuszcza - dodaje Bryll. - Rzecz dzieje się w noc przed otwarciem rzekomego, a i też prawdziwego muzeum tamtych dni. No i patrzymy, jak to dziś zupełnie inaczej wygląda ta Polska, nasze marzenie. Ludzie zwyczajni takoż i różni, których wyniosła fala kariery, bezrobotni i nadzarobkowi - opowiada autor.

Muzykę do spektaklu skomponuje Zygmunt Konieczny. - Będzie kilka cytatów z "Kolędy-Nocki", prawdopodobnie w formie nagrań. Poza tym wolałbym jednak uwolnić się od tamtych kompozycji - powiedział "Gazecie". Premiera "Nocnej Kolędy", która ma wpisać się w obchody 25-lecia powstania "S", planowana jest w styczniu przyszłego roku. Kto zaprojektuje scenografię i kto wystąpi w spektaklu - na razie nie wiadomo. - Zespół teatru i kilku gości - mówi tajemniczo Korwin.

Piosenki ze spektaklu w wykonaniu aktorów Muzycznego i chórów po raz pierwszy będzie można usłyszeć 17 grudnia pod gdyńskim pomnikiem Ofiar Grudnia '70 na uroczystości z okazji 35. rocznicy wypadków grudniowych. Natomiast w przyszłym roku, na zakończenie obchodów jubileuszu "S", "Nocna Kolęda" ma być wystawiana w gdańskiej stoczni.

Legendarna "Kolęda-Nocka", spektakl z muzyką Wojciecha Trzcińskiego, librettem Ernesta Brylla, scenografią Mariana Kołodzieja i w reżyserii nieżyjącego już Krzysztofa Bukowskiego miała swoją premierę 20 grudnia 1980 r. w Teatrze Muzycznym w Gdyni.

- Nie spodobała się władzy - choć publiczność szturmowała kasy, już w 1981 r. "Kolędę-Nockę" zdjęto z afisza, mimo że trzeba było zwracać pieniądze za sprzedane z dużym wyprzedzeniem bilety. Dla pokolenia "Solidarności" miała znaczenie porównywalne z piosenkami Jacka Kaczmarskiego. Bożonarodzeniowa szopka w "Kolędzie-Nocce" była pretekstem do pokazania realiów ówczesnej Polski - pozbawionej nadziei, szarej i biednej. Widownia odczytała ją jednoznacznie -jako hołd złożonym ofiarom Grudnia' 70, a wykonywany przez Krystynę Prońko (jako Kobieta z osiedla) "Psalm stojących w kolejce" o zwykłych ludziach tamtego czasu stał się wielkim przebojem.

* * *

Maciej Dunal, aktor w 1980 r. występujący w "Kolędzie-Nocce" w roli kolędnika:

Wspaniale wspominam tamten spektakl, choć nad przygotowaniami pracowaliśmy dzień i noc. Czuliśmy, że robimy coś wyjątkowego. Szczególnie pamiętam ostatnią scenę, kiedy wnosiliśmy na widownię sztandary i jak w końcówce z góry opadały kukły przedstawiające robotników. I stół wigilijny w pierwszym akcie, przy którym każdy z uczestników dzielił się opłatkiem, przy okazji wylewając swoje żale.

Przed premierą telewizja nakręciła w teatrze fragmenty sztuki dla potrzeb zapowiedzi mających iść na antenie. Nagrali sporo materiału, ale wpadła milicja i zniszczyła wszystkie kopie. Udało mi się jednak dostać od kolegi z telewizji jedną taśmę i w domowym archiwum do dziś przechowuję film z półgodzinnym fragmentem spektaklu.

Joanna Grajter, w 1980 r. dziennikarka, dziś rzecznik prezydenta Gdyni:

Pamiętam niesamowity nastrój na widowni i płacz ze wzruszenia. Mam przed oczami scenografię przedstawiającą smutne stoczniowe dźwigi skłaniające się ku sobie i Krystynę Prońko w niedo-piętym paltociku śpiewającą "Za czym kolejka ta stoi...". Przejmująca ilustracja życia w szarości i biedzie. Duch tych songów przypomina mi wiersz Miłosza wyryty na gdańskim pomniku Trzech Krzyży. Czuło się, że to memento wzywające, by nie powtórzył się Grudzień '70. Wszystko bardzo przejmujące, ale naznaczone determinacją, dumą i nadzieją. Jedyne przedstawienie w moim życiu, które przeżyłam tak intensywnie. Po spektaklu kupiłam płytę z piosenkami z "Kolędy-Nocki", ale nigdy jej nie odsłuchałam, bo nie miałam adaptera. Trzymam ją na pamiątkę tamtych wzruszeń

Adam Gottner, gdyński stoczniowiec ranny w grudniu 1970 r., w 1980 r. członek "S" i Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia'70, dziś emeryt:

To był idealny spektakl na tamten czas, lał miód na nasze dusze. Pierwszy powiew wolności i nadziei, który przedostał się do teatru. Pamiętam, kiedy pierwszy raz poszliśmy z żoną na "Kolędę-Nockę", byłem zbyt zmęczony, by cokolwiek przeżyć. To był koniec grudnia 1980 r., kilka dni po uroczystym odsłonięciu pomnika Poległych Stoczniowców. Potem wybraliśmy się do teatru jeszcze raz i nie pamiętam, by potem jakiekolwiek przedstawienie wywarło na mnie silniejsze wrażenie. Wzruszające widowisko, które poruszało w widzach czułe struny. Krystyna Prońko i Teresa Haremza zaśpiewały jak nigdy potem.

Na zdjęciu: okładka płyty "Kolęda-Nocka", Polskie Nagrania.