Artykuły

Ukazał się nowy, podwójny numer "Notatnika Teatralnego" 58-59/2010, w całości poświęcony hasłu "Zawód: dramaturg". To pierwsza polska publikacja omawiająca modele pracy dramaturgicznej.

Zeszyt otwiera obszerny tekst historyczny Rafała Węgrzyniaka, w którym autor przypomina sylwetki polskich dramaturgów i projekt rozwoju profesji proponowany przez Leona Schillera: "Na Nadzwyczajnym Zjeździe Związku Artystów Scen Polskich w roku 1936 Schiller postulował [...] nadanie wyższej rangi profesji dramaturga czy kierownika literackiego. [...] Gdyby to od nas zależało - mówił Schiller - znaleźlibyśmy dla nich stosowniejsze miejsce: na scenie, obok reżysera i aktorów. Bo, zdaniem naszym, dramaturg winien być ich najbliższym współpracownikiem, winien brać udział w całej pracy przygotowawczej do widowiska, kierować próbami analitycznymi i dyskusyjnymi, kontrolować reżysera i aktorów, korygować nieustannie tworzące się zbiorowo dzieło sceniczne z punktu widzenia oryginału lub jego dramaturgicznego opracowania" (R. Węgrzyniak, "Ale dramaturg, kim on jest?").

W rozdziale KONTEKSTY przypominamy między innymi postulat Konstantego Puzyny z roku 1969 zawarty w tekście "Pisać na scenie" ("No cóż, tak to naprawdę wygląda: tekst sztuki nie tylko można tworzyć zespołowo, na scenie - można go tworzyć nawet w końcowym etapie prób, zamiast od niego zaczynać. Większości teoretyków dramatu włosy w tym momencie zjeżą się ze zgrozy. Ale fakt pozostaje faktem. I nie odosobnionym"). W tym kontekście warto przeczytać rozmowę Joanny Wichowskiej z Pawłem Demirskim Aktualność tekstu oraz notatki do referatu Carla Hegemanna Bawić się, zmieniać świat i zarabiać na tym pieniądze. Rewolucja teatralna Bertolta Brechta.

Jolanta Kowalska w przeglądowym artykule "Krótka historia zdrady autora" opisuje relacje między tekstem dramatu i jego sceniczną realizacją od oświecenia do współczesności: "Granice tego delikatnego konsensusu pomiędzy prawami inscenizatora i integralnością autorskiej wizji znacznie przesunęli, jak się zdaje, Jerzy Grotowski i Ludwik Flaszen. Praktyki Teatru 13 Rzędów, przeszczepiające teksty "Dziadów", "Kordiana" czy "Akropolis" w zupełnie obce im rzeczywistości sceniczne, budziły zgrozę filologów. Odwracanie znaków: wykładanie rzeczy wzniosłych trybem błazeńskim i trywialnych w stylu patetycznym, metafizyczny teatr "Dziadów", realizowany przy użyciu garnków, kołder i innych domowych przedmiotów, "Kordian" w klinice psychiatrycznej, wśród bełkotu obłąkanych, "Akropolis", rozegrane w obozie zagłady, wszystkie te przesunięcia, demontaże znaczeń i zaburzenia wewnętrznej logiki tekstu, wzbudzały wówczas gorące spory na temat granic wolności reżyserskiej" (J. Kowalska, "Krótka historia zdrady autora").

Joanna Derkaczew w tekście "Dzika dramaturgizacja" tworzy portret zbiorowy polskich "tandemów reżysersko-dramaturgicznych", zaznaczając ich nową rolę pozateatralną: "Powstałe 30 listopada 2009 roku Forum Obywatelskie Teatru Współczesnego tworzą młodzi reżyserzy i dramaturdzy, których wspólna idea teatru wyszła poza teatr. W manifeście OFWT czytamy, że Impulsem do stworzenia Forum było powszechne wśród reżyserów i dramaturgów tego pokolenia rozpoznanie, że obecna polityka teatralna państwa nie pozwala na nawiązanie istotnego kontaktu z widzem przez twórców młodego pokolenia, ponieważ (poza nielicznymi wyjątkami) nie istnieją instytucje, które by ich głos reprezentowały" (J. Derkaczew, "Dzika dramaturgizacja").

Rozdział zamyka "Słownik pojęć dramaturgicznych" opisujący hasła: adaptacja, devising, new writing, przepisywanie, recykling, sampling, teatr dokumentu (praca zbiorowa uczestników warsztatów Forum Dramatrugicznego w Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie).

W rozdziale MODELE TEATRU Thomas Irmer przedstawia modele niemieckiej pracy dramatrugicznej ("Mózg i jego pomocnik. Dramaturg na tle przemian w niemieckim teatrze"), Nina Király model węgierski ("Dramaturg węgierski w hierarchii współtwórców dzieła scenicznego"), a Dorota Piwowarska - angielski ("Dramaturg na wyspie"). Drukujemy również obszerne fragmenty nieprzetłumaczonej do tej pory na język polski pozycji Cathy Turner i Synne K. Behrndt "Dramaturgia i performance" oraz referaty: Beate Seidel Obywatel Teatr, Thomasa Krausa "O myśleniu dramaturgicznym. Dramaturgia festiwalu - kontekst niemiecki", Cathy Turner "Nowe dramatopisarstwo a praca nad sztuką w nurcie devising theatre", Michela Bataillona "Dramaturdzy wszystkich krajów" i Davida Williamsa "Geografie przydatności: notatki o roli dramaturga w procesie kolaboratywnej pracy nad sztuką"

Rozdział DRAMATURDZY. POLSKA to rozmowy z dramaturgami: Joanną Biernacką, Łukaszem Chotkowskim, Bartoszem Frąckowiakiem, Igą Gańczarczyk, Piotrem Gruszczyńskim, Sebastianem Majewskim, Dorotą Sajewską, Tomaszem Śpiewakiem, Szymonem Wróblewskim i Jakubem Roszkowskim. Rozdział otwiera tekst Igora Stokfiszewskiego "bez tytułu [dramaturg]".

Ponadto w numerze: rozmowa Katarzyny Tórz z Andrzejem Wirthem Postnarodowość, Grzegorza Chojnowskiego z Ivem van Hovem ("W centrum") i Tobiasem Kokkelmansem ("Niech żyje Baal"), Magdaleny Piejko z Małgorzatą Dziewulską ("Polis") oraz wywiad Łukasza Maciejewskiego z Krystianem Lupą "Zmiana wektora", w którym Lupa zaznacza: "To nowa specjalizacja w polskim teatrze, która jest konsekwencją ogólnej zmiany filozofii teatru. We współczesnym teatrze coraz częściej mamy do czynienia z tworzeniem na nowo (wraz z innymi elementami spektaklu) albo przetwarzaniem tekstu, tekstowej materii. Teatr przestał być miejscem, w którym wystawiałoby się klasycznie pojmowaną literaturę. To dzisiaj głównie płaszczyzna artystycznych zdarzeń i wypowiedzi, które służą stawianiu pytań ogniskujących się wokół definiowania kondycji kultury, człowieka, sprawy..."

Ten podwójny numer "Notatnika Teatralnego" (392 strony) zamyka niepublikowany tekst dramatu Pawła Demirskiego "Niech żyje wojna!!!".

Zeszyt jest dostępny w salonach Empik na terenie całego kraju. Kontakt z redakcją: notatnik teatralny@wp.pl