Autorzy

JONSON Ben (Benjamin)
(ur. 11 czerwca 1572, Westminster, Wielka Brytania
- zm. 6 sierpnia 1637 Londyn, Wielka Brytania)
Był najwybitniejszym krytykiem literackim swego czasu, pisał poezje i eseje. Wśród pisarzy elżbietańskich i jakobickich wyróżniał się wykształceniem i wiedzą. Stworzył angielską realistyczną komedię obyczajową, w której zajmował pozycję zażartego moralisty. Słynął z tego, że używał życia, że był mężczyzną odważnym, dumnym, znającym swoją wartość. Jego praca ceniona była za intelektualną siłę i rzetelność. W dwóch jego sztukach, "Every Man in his Humour" i "Upadek Sejana", grał William Shakespeare. Jego masques nie miały sobie równych, były wybitne.
Gdy przyszedł na świat od miesiąca nie żył jego ojciec - protestancki duchowny. Zawód ojca pozwolił Jonsonowi na pobieranie nauki w szkole przy kościele św. Marcina, później w Westminster School. Tam, dzięki opiece swego tutora Williama Camdena, uznanego uczonego i znakomitego znawcy starożytnej klasyki, zdobył wiedzę humanistyczną i zamiłowanie do klasycznych zasad literackich. Z powodu biedy musiał zostawił naukę i podjąć pracę zarobkową, a ojczym, jako najlepszy zawód wskazał mu swój - murarza. Szybko jednak tę pracę porzucił, zaciągnął się do wojska i służył w protestanckiej Flandrii.
Do Londynu powrócił w 1592, został aktorem i dramatopisarzem u Philipa Henslowe'a, a głośno stało się o nim po wystawieniu w 1597 w teatrze "The Swan" jego sztuki "Wyspa psów". Sztuka zaginęła, lecz skutki premiery są dobrze udokumentowane. Dopatrzono się w jej tekście ostrej satyry na dwór królowej Elżbiety I, który porównany został do sfory parszywych kundli, fałszywie łaszących się do stóp królowej. Władze miasta natychmiast zdjęły sztukę z afisza a aktorzy, wśród nich Jonson, znaleźli się w więzieniu. Wszystkie teatry w Londynie zamknięto na miesiąc - te decyzje miały być karą i ostrzeżeniem, by w przyszłości żaden teatr nie ośmielił się pokazać podobnie oszczerczej, wzywającej do buntu sztuki. Rok później Jonson zabił w pojedynku aktora, Gabriela Spencera. Został oskarżony o morderstwo i osadzony w więzieniu. Od szubienicy uratował go przywilej zwany "dobrodziejstwem kleru" (benefit of clergy), stary zapis, który w czasach Jonsona obejmował także ludzi świeckich, ale legitymujących się umiejętnością czytania. Skonfiskowano mu majątek i pozostał z piętnem mordercy na swoim kciuku.
Pierwszy duży sukces odniósł w teatrze sztuką "Every Man in his Humour" (1598), uznanie przyniosła mu komedia "Zabawy Cyntii" (1600). Talent ostrego polemisty pokazał w słynnej "wojnie teatrów" prowadzonej z Thomasem Dekkerem i Johnem Marstonem (1601 - 1602), czyli wojnie na teksty traktujące o współczesnym teatrze i dramacie (Jonson opowiadał się za teatrem intelektualno-elitarnym, Dekker i Marston, uznawali teatr wywiedziony z tradycji plebejskiej). Nie przeszkodziło to całej trójce w napisaniu w 1604 sztuki "Na Wschód!" , która dość jawnie krytykowała szkocką monarchię. Z tego powodu Dekker z Marstonem znaleźli się w więzieniu, a do nich, z własnej woli, dołączył Jonson, odwołując się do prawa współodpowiedzialności za sztukę, jako jeden z jej autorów. Jonsona siłą wyprowadzono z więzienia, był zbyt popularny i był już jako autor związany z dworem.
W 1605 zaczęła się jego wielka kariera jako autora masques, w pisaniu których osiągnął szczególne mistrzostwo. Tworzone dla królewskiego dworu i jemu schlebiające w treści, były połączeniem pieśni, scen dialogowych, baletowych i pantomimicznych, w których występowały postaci naśladujące figury mitologiczne, alegoryczne i pasterskie. Jonson dawał prymat poetyckim walorom tekstu. Gdy od 1612 współpracował ze słynnym architektem i projektantem scenicznych dekoracji Inigo Jonesem, pokazali nadzwyczajne efekty artystyczne w tego rodzaju dworskich spektaklach teatralnych, przy czym żaden z nich nie rezygnował z własnych ambicji artystycznych. Równolegle pisał dla teatru publicznego satyryczne komedie, pokazując w ostrym rysunku współczesnych sobie ludzi - między innymi "Volpone" (1606), "Epicoene , czyli milcząca kobieta" (1610), "Alchemik" (1611), "Bartłomiejowy jarmark" (1614). W roku 1616 osobiście czuwał nad przygotowaniami do druku swoich poezji, masqes i dramatów. Całości dał dumny tytuł "Dzieła" (The Works of Benjamin Jonson), co było swego rodzaju demonstracją, bo dramat w tamtych czasach nie miał rangi "literatury" równej poezji. W tym samym roku jako pierwszy w Anglii otrzymał dworski tytuł "Poet Laureate", i związaną z tym dożywotnią pensję od dworu królewskiego w wysokości 100. funtów rocznie.
W 1619, w uznaniu jego pozycji i dorobku artystycznego, przyznano mu honorowy tytuł magistra Uniwersytetu w Oxfordzie; w Gresham College w Londynie wykładał retorykę. W 1628 przejął po Thomasie Middletonie funkcję kronikarza Londynu. Zmarł otoczony wielkim uznaniem i szacunkiem. Pochowano go w najbardziej godnym miejscu w Londynie - w Westminster Abbey.