George Gershwin
Ur. 26 IX 1898, Brooklyn (Nowy Jork). Zm. 11 VII 1937, Hollywood.
George Gershwin rozpoczął naukę gry na fortepianie mając 13 lat. W trzy lata później został zaangażowany przez jedną z firm wydawniczych jako pianista do przegrywania klientom przebojów; niedługo też sam wystąpił z próbami własnej twórczości. Jedna z tych jego wczesnych piosenek, zatytułowana "Swanee", została włączona przez słynnego Al Jolsona do programu jego występów, i to wystarczyło, aby młody, nie znany muzyk stał się niemal z dnia na dzień jednym z najpopularniejszych na terenie Ameryki twórców w dziedzinie muzyki lekkiej. Następnym etapem w karierze Gershwina stało się komponowanie (1919-33) umuzycznionych partii do całego szeregu komedii muzycznych, jak "Lady Be Good", "Show Girl" i in. Zdobyta w ten sposób sława nie wystarczała jednak Gershwinowi, który pragnął zostać kompozytorem muzyki poważnej, jakkolwiek opartej na elementach jazzowych. Pierwszą próbą w tej dziedzinie była "Błękitna rapsodia" ("Rhapsody in Blue"), następnie "Koncert fortepianowy F-dur" i "Amerykanin w Paryżu" ("An American in Paris"). Wszystkie one zyskały sobie dużą popularność, jednak najwybitniejszym dziełem Gershwina stała się murzyńska opera "Porgy i Bess".
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ur. 26 IX 1898, Brooklyn (Nowy Jork). Zm 11 VII 1937, Hollywood.
W latach chłopięcych uczył się gry na fortepianie (m.in. u Ch. Hambitzera), nigdy jednak nie podejmował poważniejszych studiów muzycznych; jako kompozytor był samoukiem. Zaczął od komponowania piosenek, pierwszą ("Since I Found You") napisał mając zaledwie 15 lat; po raz pierwszy opublikowano mu piosenkę ("When You Want 'Em, You Can't Get 'Em, When You Got 'Em, You Don't Want 'Em"), gdy miał lat 18, w 1916. Dwa lata później opracował muzycznie rewię dla Broadwayu ("Half Past Eight"; 1918), trzy lata później wystawił swoją pierwszą komedię muzyczną ("La La Lucille"; 1919) i odniósł pierwszy wielki sukces wylansowaną przez Al Jolsona piosenką "Swanee", osiem lat później wykonał po raz pierwszy swoją "Błękitną rapsodię" ("Rhapsody in Blue", 1924). I od tej pory przestał być uważany za dostawcę przebojów; uznano go za najwybitniejszego kompozytora amerykańskiego... Rozpoczynając "Błękitną rapsodią" karierę "poważnego" twórcy, nie zrezygnował Gershwin z dalszego pisania piosenek, musicali i ilustracji filmowych. Znakomicie łączył jedno z drugim, wzbogacając musical interesującymi pomysłami instrumentacyjnymi i niekonwencjonalną melodyką, muzykę koncertową zaś - synkopowanymi rytmami. Był pierwszym, który spopularyzował elementy jazzu w salach koncertowych, pierwszym, który potrafił w muzyce oddać ducha i atmosferę Ameryki lat 1920-1930; był w każdej napisanej nucie twórcą prawdziwie amerykańskim. Wspaniały rozwój jego talentu, nowy rozdział jego twórczości, zapoczątkowany operą "Porgy and Bess", przerwany został przedwczesną śmiercią (rak mózgu).
Ważniejsze utwory koncertowe Gershwina: "Rhupsody in Blue" (1924), "Koncert F-dur na fort. i ork". (1925), "Amerykanin w Paryżu" ("An American in Paris", 1928), "Druga rapsodia na fort. i ork". ("Second Rhapsody", 1932), "Uwertura kubańska" ("Cuban Overture", 1932).
Ważniejsze komedie muzyczne i musicale: "George White's Scandals" (1920, 1921, 1922, 1923, 1924, "Somebody Loves Me"), "Lady, Be Good" (1924 "Lady, Be Good", "Fascinating Rhytm"), "Tell Me More" (1925, "Why Do I Love You"), "Tip-Toes" (1925, "That Certain Feeling"), "Oh, Kay!" (1926, "Someone to Watch Over Me"), "Funny Face" (1927, "S'Wonderful"), "Rosalie" (1928), "Treasure Girl" (1928), "Snow Girl" (1929, "Liza"), "Strike Up the Band" (1930), "Girl Crazy" (1930, "Embraceable You"; I Got Rhyfhm", "But Not for Me"), "Of Thee I Sing" (1931), "Pardon My English" (1933, "Lorelei"), "Let 'Em Eat Cake" (1933).
Za najważniejsze dzieło w twórczości Gershwina przywykło się dziś uważać jego operę "Porgy and Bess" (1935, libr. Dorothy i DuBose Heyward, Ira Gershwin). Po jednej próbie muzyki filmowej: ilustracji muzycznej do filmu "Błękitna rapsodia" ("Delicious", 1931), powrócił do Hollywood w ostatnim roku swego życia. Pisał muzykę do dalszych trzech filmów, "Zatańczymy" ("Shall We Dance", 1937), "Kłopoty małej pani" ("A Damseli in Distress", 1937) i "Jej kochany chłopiec" ("The Goldwyn Follies"; 1937). Piosenka "Love Is Here to Stay", śpiewana przez Kenny Bakera w tym trzecim filmie, była ostatnim utworem, jaki Gershwin napisał.
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994
