Karl Kraus
KRAUS Karl
(ur. 28 kwietnia 1874, Jičin, Czechy - zm. 12 czerwca 1936, Wiedeń, Austria)
Austriacki poeta, pisarz, krytyk kultury i języka, satyryk, eseista. Urodził się w rodzinie fabrykanta papieru, dzieciństwo spędził w Wiedniu. Tam też studiował prawo, germanistykę i filozofię. Przerwał studia, by założyć własny teatr jednego aktora "Die Theater der Dichtung", w którym świetnie interpretował utwory własne i cudze. Współpracował
z czasopismem"Neue Freie Presse", a od 1899 wydawał czasopismo społeczno-krytyczne "Die Fackel". Do 1933 roku ukazało się ponad dziewięćset jego numerów. "Die Fackel" odegrało doniosłą rolę w życiu intelektualnym ówczesnej Austrii. Początkowo Kraus tropił i komentował niepoprawne i chybione stylistycznie i językowo teksty z prasy i książek, udowadniając ich autorom szablonowość myślenia i zakłamanie. Po 1905 roku dominować zaczęła krytyka kryzysu wartości i obyczajowości mieszczańskiej. Kraus prowadził także działalność wykładową - poddawał krytyce zakłamanie kultury, zwłaszcza prasy i manipulacje językowe w celu uzyskania korzyści politycznych. Był mecenasem ekspresjonistów, między innymi Georga Trakla, Oskara Kokoschki i młodego Frankla Werfla. Głównym dziełem Krausa jest monumentalny dramat "Ostatnie dni ludzkości" (Die letzten Tage der Menschheit), który ukazał się w 1918 i 1919 roku w numerach specjalnych "Die Fackel". W "Ostatnich dniach", w dwustu scenach, posługując się częściowo techniką dokumentalną, pisarz pokazywał rozpad monarchii austro-węgierskiej, hekatombę I wojny światowej oraz moralny upadek ludzkości. Oskarżał sprawców wojny, cesarzy - Wilhelma II i Franciszka Józefa - i demaskował jej okrucieństwa. Pod wpływem wojny Kraus przeszedł z pozycji zwolennika monarchii na pozycje pacyfistyczne. Kraus pisał także sztuki satyryczne, aforyzmy, eseje, był filozofem języka. W dramacie "Trzecia noc Walpurgi" (Die dritte Walpurgisnacht,1933), który ukazał się w ostatnim numerze "Die Fackel" przedstawił krytykę narodowego socjalizmu. Był też autorem niezwykle cennych dla literatury niemieckiej prac krytycznoliterackich.
