Autorzy

SHAW George Bernard
(ur. 26 lipca 1856, Dublin, Irlandia
- zm. 3 listopada 1950, Ayot St. Lawrence, Wielka Brytania)
Dramaturg i prozaik angielski pochodzenia irlandzkiego. Urodził się w Dublinie, z którego wyjechał jako dwudziestolatek. Jednak choć mieszkał w Londynie, zawsze czuł się Irlandczykiem. Shaw był synem cierpiącego na alkoholizm urzędnika. Po skończeniu szkoły średniej w wieku lat szesnastu podjął pracę urzędniczą w agencji handlu nieruchomościami. Jego matka, pozbawiona talentu śpiewaczka, w 1873 roku uciekła od męża, zabierając ze sobą dwie córki, i wyjechała do Londynu z Johnem Lee, nauczycielem śpiewu, który mieszkał w domu Shawów jako przyjaciel rodziny. W 1876 młody Shaw podążył za matką do Londynu. Przez pierwsze lata żył na utrzymaniu matki, która dawała lekcje muzyki. Napisał wówczas pięć powieści, z których żadna jednak nigdy nie zdobyła szerszego uznania. Był samoukiem: narzucał sobie obowiązek pisania co dzień rano pięciu stron prozy, pół dnia spędzał w British Museum, a wieczorami chodził na wykłady. Właśnie od jednego z takich odczytów - amerykańskiego krytyka kapitalizmu, Henry George'a - datuje się zainteresowanie Shawa problemami socjalnymi. W 1884 roku wstąpił do The Fabian Society (Towarzystwa Fabiańskiego), organizacji inteligenckiej propagującej idee postępu i głoszącej hasło przejścia od kapitalizmu do socjalizmu drogą reform społecznych. Z czasem Shaw stał się głównym piewcą fabianizmu. Przede wszystkim jednak krytykował współczesne mu stosunki społeczne i obnażał hipokryzję wiktoriańskiej moralności Anglików. Ponieważ przejawiał przy tym nieprzeciętny talent polemiczny i błyskotliwy dowcip, szybko stał się jednym z najpopularniejszych publicystów Wielkiej Brytanii. Ponadto pisał recenzje muzyczne dla gazety "Star", teatralne dla "Saturday Review" i literackie dla "Pall Mall Gazette". Promował w nich nową wrażliwość estetyczną, której dopatrywał się w muzyce Wagnera, malarstwie Whistlera czy dramacie Ibsena. Twórczości tego ostatniego poświęcił etiudę krytyczną "Kwintesencja ibsenizmu", wydaną w roku 1891. Wystąpił w niej z krytyką teatru mieszczańskiego, reprezentowanego przez słynnego wówczas reżysera Henry Irvinga, przeciwstawiając mu dramat intelektualny, realistyczny, nie stroniący od kwestii socjalnych. Ten manifest nowego teatru spowodował, że Shaw otrzymał wkrótce zamówienie na napisanie sztuki teatralnej, która spełniałaby postulowane przez niego wymogi.
W 1892 roku powstał pierwszy dramat Shawa "Szczygli zaułek". Autor wystąpił w nim przeciw wyzyskowi londyńskiej biedoty przez chciwych kamieniczników. Po dwóch spektaklach, wobec braku powodzenia, sztukę zdjęto z afisza. Nie cieszyły się popularnością także kolejne utwory sceniczne Shawa, których w ciągu następnych sześciu lat napisał aż dziesięć. Traktująca o prostytucji "Profesja pani Warren" zostałą nawet zakazana przez cenzurę. Shaw nie przejął się niepowodzeniami. Wydawał książki własnym sumptem, a potem na koszt swojej przyjaciółki, Charlotty P. Townsend, z którą w 1898 roku się ożenił. W tym też roku ukazał się jego dwutomowy zbiór "Sztuki przyjemne i nieprzyjemne". Za "sztuki nieprzyjemne" Shaw uważał te, które "mają zmusić widzów do spojrzenia na fakty nieprzyjemne". Są to sztuki programowe, o krytycznej, wręcz oskarżycielskiej wymowie. Pisarz rozprawia się w nich z fikcją skuteczności filantropii i jałowością działań Armii Zbawienia ("Major Barbara", 1905), brytyjskim imperializmem ("Druga wyspa Johna Bulla", 1904) czy też kolektywizmem myślenia angielskiej inteligencji ("Dom serc złamanych", 1920). Z kolei "sztuki przyjemne", choć też nie pozbawione wątków krytycznych, dotyczyły spraw obyczajowych, wykładały idee autora w sposób ironiczny i przekorny.
Początkowo Shaw nie był w Anglii popularny. Dopiero sukces jednej z "sztuk przyjemnych" - "Kandydy" - w 1903 roku w Nowym Jorku spowodował zainteresowanie jego twórczością w Wielkiej Brytanii. W 1904 roku razem z zaprzyjaźnionymi reżyserami stworzył "scenę idei" w londyńskim Royal Court Theatre, który przez następnych kilka lat był właściwie teatrem autorskim Shawa. Dość powiedzieć, że na 988 spektakli wystawionych w latach 1904 - 1907 aż 701 to inscenizacje jego utworów. Wkrótce po wybuchu I wojny światowej Shaw opublikował na łamach założonego przez siebie w 1913 roku pisma "New Statesman" ogromny artykuł zatytułowany "Wojna z punktu widzenia zdrowego rozsądku". Krytykował w nim zarówno Niemcy, jak i Wielką Brytanię i wzywał oba państwa do rozmów pokojowych, wyśmiewając jednocześnie ślepy patriotyzm. Wykluczonono go za to z Klubu Dramaturgów. W 1916 roku pisarz poparł irlandzkie powstanie i bronił swoich rodaków, szukających pomocy dla rebelii w Niemczech.
W 1920 roku, po kanonizacji Joanny d'Arc, Shaw rozpoczął pracę nad swą jedyną tragedią, "Świętą Joanną", którą wydał w 1924 roku. W najdojrzalszej formie przedstawił w niej swoją wizję nadczłowieczeństwa, której już wcześniej dawał wyraz w takich sztukach, jak "Cezar i Kleopatra" (1901) czy "Człowiek i nadczłowiek" (1905). Pod wpływem idei Bergsona i Nietzschego Shaw stworzył swoją własną filozofię "siły życiowej" (Life Force), która ma być kołem zamachowym "ewolucji twórczej" (Creative Evolution), traktowanej jako droga cywilizacyjnego i społecznego postępu.
W 1925 roku pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla za "twórczość naznaczoną idealizmem i humanizmem, za przenikliwą satyrę, która często łączy się z wyjątkowym pięknem poetyckim". Jako przeciwnik wszelkich oficjalnych uroczystości dramaturg nie przybył na ceremonię wręczenia i nagrodę w jego imieniu odbierał brytyjski konsul w Sztokholmie. Za otrzymane pieniądze George Bernard Shaw stworzył angielsko-skandynawski fundusz literacki przeznaczony przede wszystkim dla tłumaczy dzieł Augusta Strindberga.
W 1930 roku ukazała się sztuka "Wielki kram", w której Shaw krytykował nie tylko kapitalizm, ale i demokrację burżuazyjną, przeciwstawiając jej jako wzór absolutyzm oświecony. Nie ukrywał swojej sympatii dla Związku Radzieckiego.
Po śmierci żony w 1943 roku przeniósł się z Londynu do Hertfordshire, gdzie spędził ostatnie lata życia. W wieku lat dziewiędziesięciu czterech, podczas pracy w sadzie, upadł i złamał biodro. Umarł 3 listopada 1950 roku.