Autorzy

HAMSUN Knut
(ur. 4 sierpnia 1859, Lome, Norwegia - zm. 19 lutego 1952, Nuholm, Norwegia)
Prozaik, dramatopisarz. Naprawdę nazywał się Knut Pedersen. Wczesne dzieciństwo spędził na fermie Hamsund, położonej na północy Norwegii, sto mil od kręgu polarnego. Ojciec Hamsuna był wiejskim krawcem. W 1862 roku wydzierżawił gospodarstwo od wuja, Hansa Olsena, u którego bardzo szybko się zadłużył. Sytuacja materialna rodziców spowodowała, że od dziewiątego roku życia Hamsun zmuszony był pracować u despotycznego wuja, który często go bił i morzył głodem. Miał czternaście lat, kiedy uciekł z domu. Pracował jako wędrowny handlarz, nauczyciel domowy, terminator u szewca i pomocnik szeryfa, w którego domowej bibliotece zachwycił się książkami Björnsona i Strindberga. Zajmował się też samokształceniem i pisał artykuły do gazet.
W wieku osiemnastu lat opublikował pierwsze opowiadanie zatytułowane "Zagadkowy człowiek". Rok później wydał powieść "Björger" (1878). Wierząc, że uda mu się zarobić na życie pisaniem, wyjechał do Christianii. Był to jednak okres największej nędzy w jego życiu. W 1882 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował jako najemny robotnik rolny w Wisconsin, a potem sekretarz kaznodziei w Minnesocie. Po dwóch latach, z powodu ciężkiego stanu zdrowia, wrócił do Norwegii. Rezultatem pobytu w Ameryce było między innymi studium o życiu i twórczości Marka Twaina. Tekst podpisał pseudonimem Knut Hamsund - na pamiątkę fermy, w której spędził dzieciństwo. Jednak na skutek błędu drukarskiego litera "d" nie została wydrukowana i pozostało "Hamsun". Tego pseudonimu będzie używał już do końca życia. Sytuacja finansowa zmusiła go w 1886 roku do ponownego wyjazdu do USA, gdzie pracował jako konduktor tramwaju w Chicago i parobek rolny w Dakocie. W czasie powtórnego pobytu w Ameryce zetknął się z ideami Nietzschego, które wywarły na niego ogromny wpływ.
W 1888 roku Hamsun zamieszkał w Kopenhadze, gdzie w rok później opublikował cykl artykułów pod tytułem "Z życia duchowego nowoczesnej Ameryki". Rękopis kolejnej powieści zaniósł Edwardowi Brandesowi, bratu wybitnego krytyka i myśliciela duńskiego, Georga Brandesa. Utwór Hamsuna zrobił na nich obu wielkie wrażenie i został opublikowany najpierw w jednym z duńskich czasopism literackich, a w 1890 roku w formie książkowej. Była to powieść "Głód", która przyniosła mu światową popularność. Hamsun zapoczątkował kierunek subiektywistyczny w prozie norweskiej. Powieść jest studium psychologicznym w formie monologu wewnętrznego bohatera. Jej bohatera porównywano z postaciami Dostojewskiego. Wkrótce po opublikowaniu "Głodu" Hamsun wygłosił szereg odczytów na temat swojej koncepcji pisarstwa, które zamieścił następnie w książce "Nieświadome życie duszy" (1891). Występował w nich przeciw powieści z tezą o tematyce społecznej i proponował literatom zająć się raczej "sekretnymi poruszeniami duszy, dziejącymi się w najbardziej oddalonych głębinach podświadomości, analizować nieogarnięty chaos wrażeń, oglądać przez szkło powiększające wykwintne życie wyobraźni, potok myśli i uczuć". Manifestem tak pojmowanego indywidualizmu były jego dwie powieści: "Misteria" (1892) oraz "Pan" (1894). W 1893 roku opublikował swoje dwie najsłabsze powieści - "Redaktora Lynge" i "Nowiznę". Wielkim sukcesem była wydana w 1898 roku "Wiktoria".
W latach 1895-97 Hamsun poświęcił się działalności dramaturgicznej. Powstała wówczas trylogia o życiu filozofa: "U bram państwa" (1895), "Gra życia" (1896) i "Zorza wieczorna" (1897). Dramaty te, w których autor wyraził swoją niechęć do liberalizmu i demokracji, nie odniosły jednak większego sukcesu. W 1898 roku Hamsun otrzymał wysokie stypendium, dzięki któremu odbył podróż po Europie. Rezultatem tej wyprawy był tom wspomnień i impresji "W krainie przygody" (1903) oraz w dramat erotyczny "Księżniczka Tamara" (1903).
Hamsun napisał również bardzo dużo wierszy, ale większość z nich sam niszczył. Te, które ocalały, umieścił w zbiorze "Dziki chór" z 1904 roku.
W kolejnych książkach Hamsun dawał wyraz swej pogardzie dla cywilizacji miejskiej, rozwoju techniki i ustroju demokratycznego, wracał do motywu bohatera-włóczęgi, sprzeciwiającego się tym cechom świata, których nienawidził on sam. Najlepiej ilustruje to jego trylogia powieściowa: "Pod jesienną gwiazdą" (1906), "Wędrowiec grający na niemych strunach" (1909) i "Ostatnia radość" (1912). W następnym utworze - dylogii powieściowej: "Benoni" (1908) i "Róża" (1908) - zawarł elementy krytyki ustroju kapitalistycznego, jeszcze silniej objawione w powieściach "Dzieci swego czasu" (1913) i "Miasto Segelfoss" (1917).
W 1911 roku zamieszkał na wsi i zajął się uprawą roli. Jego powieść "Błogosławieństwo ziemi" (1917) była hymnem na cześć życia i natury. Za ten właśnie utwór w 1920 roku przyznano pisarzowi literacką Nagrodę Nobla. Jeden z członków jury porównał dzieło Norwega do poematów Hezjoda. Hamsun odmówił wygłoszenia okolicznościowego referatu. Wydarzenia I wojny światowej sprawiły, że następne utwory Hamsuna - zwłaszcza powieści: "Kobiety u studni" (1920) i "Ostatni rozdział" (1923) - miały pesymistyczną wymowę. Spotkały się też ze zdecydowaną niechęcią krytyki, co powodowało u pisarza ataki depresji, z której leczył się u psychoanalityków. Swoje antyintelektualne i apolityczne przekonania zawarł w kolejnej trylogii "włóczęgowskiej", na którą złożyły się powieści: "Włóczęgi" (1927), "August Powsinoga" (1930), "A życie toczy się dalej" (1933). W 1936 roku Hamsun wydał swoją ostatnią powieść "Pierścień zamknął się".
W latach trzydziestych coraz większą rolę w poglądach pisarza zaczęła odgrywać polityka. Wzrastająca nienawiść do wszystkiego, co anglosaskie, oraz sympatia dla kultury niemieckiej spowodowały, że Hamsun poparł ruch faszystowski. W 1940 roku z radością powitał kolaborancki rząd Vidkuna Quislinga i pisał pronazistowskie teksty. W 1943 roku w Niemczech spotkał się osobiście z Hitlerem i Goebelsem. Po tym wydarzeniu tysiące oburzonych czytelników odesłało mu książki. Pod koniec wojny został aresztowany razem z żoną i umieszczony najpierw w klinice psychiatrycznej, następnie w domu starców. W 1947 roku stanął przed sądem oskarżony o kolaborację z okupantem hitlerowskim i został skazany na konfiskatę majątku oraz karę pieniężną. Swoje przeżycia z okresu aresztowania, śledztwa i procesu zawarł w wydanym w 1949 roku pamiętniku "Na zarośniętych ścieżkach".