Ilja Erenburg
ERENBURG Ilja Grigorjewicz
(ur. 15 stycznia 1891, Kijów, Rosja
- zm. 31 sierpnia 1967, Moskwa, Związek Radziecki)
Poeta, pisarz i dziennikarz. Pochodził z kupieckiej rodzinie żydowskiej. Jako uczeń moskiewskiego gimnazjum przystąpił do partii bolszewickiej i uczestniczył w ruchu rewolucyjnym. W 1908 roku, aby uniknąć aresztowania, wyjechał do Francji, gdzie wszedł w krąg awangardwej cyganerii artystycznej. W Paryżu wydał w 1910 roku pierwszy tom "Wierszy". W czasie I wojny światowej był korespondentem prasy francuskiej. W 1918 roku opublikował zbiorek poetycki "Modlitwa o Rosji". Po rewolucji lutowej 1917 roku wrócił do Rosji. Do Rewolucji Październikowej początkowo odniósł się sceptycznie. W 1921 roku ponownie wyjechał za granicę jako korespondent radzieckiej gazety "Izwiestija". Jego pacyfistyczne przekonania znalazły odbicie w książkach "Oblicze wojny" (1920) i "A jednak się kręci" (1922). W 1922 roku ukazała się satyryczno-groteskowa powieść Erenburga zatytułowana "Niezwykłe przygody Julio Jurenito", będąca pamfletem na cywilizację europejską. Książka ta przyniosła autorowi spory rozgłos. Rok później utwierdził swoją popularność cyklem opowiadań "Trzynaście fajek". Najbardziej znane powieści pisarza to "Rwacz" (1925) oraz "Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca" (1927).
W latach trzydziestych Erenburg zajął się głównie publicystyką. Wydał także szkice o Francji i Hiszpanii, gdzie był w czasie wojny domowej korespondentem. Powstały wówczas także powieści o tematyce produkcyjnej, w których dał wyraz fascynacji dynamiką przeobrażeń przemysłowych w Rosji Radzieckiej - "Dzień wtóry" (1934) i "Jednym tchem" (1935).
W czasie II wojny światowej był korespondentem wojennym i opublikował w prasie radzieckiej i zagranicznej około trzech tysięcy artykułów, wywierając duży wpływ na opinię publiczną. W latach 1941-42 napisał powieść "Upadek Paryża", w której analizował przyczyny klęski Francji w 1940 roku. Pod wpływem wydarzeń wojennych powstały także dwie inne powieści Erenburga - "Burza" (1947) i "Dziewiąta fala" (1952). Jako publicysta Erenburg cieszył się dużym autorytetem na Zachodzie. W swoich tekstach wspierał propagandę państwową, tuszując zbrodnie reżimu. W 1944 wchodził w skład komisji rządowej (tak zwana komisja Burdenki), która stwierdziła, że zbrodni katyńskiej dokonali Niemcy. Erenburg był dwukrotnym laureatem Nagrody Stalina w 1942 roku.
Przełomową rolę społeczną odegrała ostatnia powieść pisarza zatytułowana "Odwilż". Powstawała w latach 1954-56 i odzwierciedlała przemiany w życiu Związku Radzieckiego po śmierci Stalina. Jej tytuł stała się nazwą okresu w historii ZSRR. Artystycznym podsumowaniem życia i twórczości Erenburga są jego wspomnienia zawarte w tomie "Ludzie, lata, życie" (1960-65), których fragmenty opublikowano dopierow 1987 roku.
