Hasła

Niewielkich rozmiarów utwór dramatyczny ilustrujący popularne przysłowie lub powiedzenie.

Przysłowie dramatyczne powstało jako salonowa rozrywka w XVII wieku. Początkowo stanowiło jedną z odmian divertissements jako mała sztuka dialogowana, z prostym przesłaniem ilustrującym jakieś przysłowie. W takiej postaci uprawiano je także w XVIII i XIX w. Formalnie była to najczęściej obyczajowa jednoaktówka, oscylująca pomiędzy dramatem a komedią oraz obrazek dramatyczny. Pojawiały się także p.d. kilkuaktowe. Autor nie zawsze sygnalizował gatunkowy charakter swego dzieła etykietą p.d., często czynił to odpowiednim tytułem lub podtytułem. Formę p.d. wykorzystywano też w procesie wychowania ze względu na jej walor dydaktyczny. Do arcydzieł gatunku należą przede wszystkim p.d. Alfreda de Musseta Nie trzeba się zarzekać (1836), Nie igra się z miłością (1861).

W Polsce przysłowia dramatyczne pojawiły się już w ostatnich dekadach XVIII w (np.: anonimowa i niedatowana Suknia bez galonu. Drama z przysłowia „Z dobrego drzewa dobry owoc”, po 1773; trzyaktowa komedia Józefa Korwina Kossakowskiego Mądry Polak po szkodzie, 1786; Dwaj Klingsbergowie czyli Jaki ojciec, taki syn Augusta von Kotzebuego w przekładzie Wojciecha Bogusławskiego, 1820). Pisano je także w wieku XIX (Fryderyka Skarbka Co głowa to rozum z 1847, czy Aleksandra Fredry Z jakim się wdajesz, takim się stajesz z 1865). P.d. pojawiały się też w literaturze dziecięcej XIX i pierwszej połowy XX w. (np. Lepiej mało a dobrze niż wiele a licho Pauliny Krakowowej, 1848; Jest to cnota nad cnotami trzymać język za zębami Władysławy Izdebskiej, 1899) oraz w literaturze ludowej (np. Nie kładź palca między drzwi Władysława Ludwika Anczyca, 1865; Oliwa na wierzch wychodzi Sydona Frydberga, 1889).

Bibliografia

• Corvin, Michel: Dictionnaire encyclopédique du théâtre, vol. 1-2, Paris 2001;
• Gaiffe, Felix: Le drame en France au XVIIIe siècle, Paris 1910.