Hasła

Metoda psychoterapeutyczna wykorzystująca środki teatralne w diagnozie i leczeniu zaburzeń psychicznych, polegająca na wyrażaniu w improwizowanych scenach prawdziwych doświadczeń pacjentów; także typ teatru o spontanicznym przebiegu.

Zasadę psychodramy stanowi podział, podejmowanie, odgrywanie i zamiana ról przez grupę pacjentów / aktorów w zaimprowizowanych sytuacjach. Tematem przedstawianych epizodów są sprowokowane, wydobyte przez terapeutę / animatora z pamięci i wyobraźni uczestnika psychodramy, uwidocznione przeżycia, konflikty, postawy, sny, fantazje. Za pośrednictwem symboli zostają one odtworzone w teatralnym „tu i teraz”, udramatyzowane i przepracowane w czasie spotkania, a w finalnej dyskusji (tzw. sharing) także zinterpretowane i omówione. Psychodrama jest jednocześnie terapią, metodą samorozwoju, sztuką, umiejętnością. Celem psychodramy jest odblokowanie, wyrażenie i oczyszczenie negatywnych emocji, uwolnienie od napięć pacjenta / aktora, rozwijanie spontaniczności i wyobraźni. W rezultacie zyskuje on wgląd w siebie, rozpoznaje własne reakcje, postawy, zachowania i osiąga możliwość ich zmiany, a przez to rozwoju potencjału i osobowości. Następuje to nie drogą spekulacji intelektualnych, lecz poprzez (steatralizowane) działanie. Psychodrama jako „dramatyczna prezentacja” aktualizuje kategorie teatralne, takie jak scena, gra, rola, improwizacja, protagonista, publiczność. Pojęciem zbliżonym do psychodramy jest socjodrama, zorientowana na wyrażanie konfliktów grupowych, międzyludzkich.

Twórcą metody psychodramy jest psychiatra Jacob Levy Moreno, który pierwsze improwizowane spektakle przeprowadził w latach dwudziestych XX w. w Austrii, a rozwinął swoje idee („spotkania” oraz „spontaniczności i kreatywności”) w następnej dekadzie w Stanach Zjednoczonych.

Genetycznie psychodrama jest wywodzona z próby odnowienia sztuki aktorskiej przez Konstantego Stanisławskiego, wiązano ją też z praktyką teatralną Jerzego Grotowskiego. W polskiej teatrologii (Irena Sławińska) psychodrama postrzegana jest również jako specjalny typ „teatru spontanicznego” i katartycznego, którego elementy widoczne są w antycznym teatrze greckim, średniowiecznych misteriach, jezuickim teatrze szkolnym czy komedii dell’arte. Metodą psychodramy pracuje się w Polsce np. z więźniami lub narkomanami.

Bibliografia

• Czapów, Gabriela; Czapów, Czesław: Psychodrama. Geneza i historia, teoria i praktyka ‒ próba oceny, Warszawa 1969;
• Sławińska, Irena: Współczesna refleksja o teatrze. Ku antropologii teatru, Kraków 1979;
• Røine, Eva: Psychodrama ‒ o tym, jak grać główną rolę w swoim życiu, przeł. Stanisław Łęcki, Zabrze 2005;
• Grzesiuk, Lidia: Psychoterapia. Teoria ‒ podręcznik akademicki, Warszawa 2005;
• Psychodrama. Elementy teorii i praktyki, red. Anna Bielańska, Warszawa 2009.