Hasła

Nazwa przedsięwzięcia, a zarazem etapu działalności Jerzego Grotowskiego, który rozpoczął się około 1976 wraz ze stopniowym porzucaniem przez artystę parateatru. Składały się nań praktyczne i eksperymentalne działania wiodące ku doświadczeniu człowieczeństwa poza różnicami kulturowymi oraz doświadczeniu siebie jako człowieka żyjącego życiem przekraczającym to, co jednostkowe i przemijające.

Wiązały się one zarazem ze swoistą ekologią kulturową i dążeniem do przywrócenia doświadczenia życia ludzkiego jako złączonego z całością świata. Realizacja obu tych ściśle powiązanych celów wymagała wypracowania techniki pozwalającej na odwarunkowanie postrzegania i doświadczenia w taki sposób, by wyzbyć się zdeterminowanych kulturowo i socjologicznie technik ciała, sposobów percepcji, schematów myślenia etc.

Początki Teatru Źródeł wiążą się z indywidualnymi podróżami Grotowskiego, spośród których najważniejsza wydaje się wyprawa na Haiti (1–20 grudnia 1977). Na pierwszy etap przedsięwzięcia składały się wyprawy międzynarodowej grupy na tereny, gdzie wciąż były żywe performatywne tradycje źródłowe. Celem kolejnych wypraw były: Meksyk (1–29 stycznia 1979), Indie (2–25 lutego 1979), Haiti (18 lipca – 8 sierpnia 1979) i Białostocczyzna (22–25 sierpnia 1979).

Poznanych w trakcie tych wypraw specjalistów Grotowski zaprosił do Polski na pierwsze Seminarium Teatru Źródeł (3 maja – 31 sierpnia 1980). W jego trakcie wraz z grupą uczestników spoza zespołu realizacyjnego pracowano nad prostymi elementami technik źródłowych wyjętymi ze swego kontekstu. Podobne, choć mniej rozbudowane spotkania robocze odbywały się w 1981 we Włoszech i w Polsce. W ich trakcie następował zwrot w stronę indywidualizacji działań, dostosowywanych do potrzeb każdego z uczestników, pojawiały się także elementy struktur performatywnych, przygotowywane przez każdego z uczestników i stopniowo łączone w całość. Mimo wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, Grotowski w 1982 podjął próbę kontynuowania prac nad Teatrem Źródeł (spotkania we Włoszech i w Polsce).

Ostateczne zakończenie tej fazy nastąpiło wraz z podjęciem przez artystę decyzji o pozostaniu na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Swoistym podsumowaniem i syntezą Teatru Źródeł był cykl wykładów wygłoszonych przez Grotowskiego na uniwersytecie w Rzymie w 1982.

Bibliografia

• Grotowski, Jerzy: Wędrowanie za Teatrem Źródeł, Teatr Źródeł, [w:] tegoż: Teksty zebrane, Warszawa 2012;
• Molinari, Renata M.: Dziennik Teatru Źródeł. Polska 1980, przeł. Anna Górka, Wrocław 2008;
• Orski, Mariusz: Próba o Teatrze Źródeł, „Dialog” 1982, nr 4;
• Ziółkowski, Grzegorz: Guślarz i eremita. Jerzy Grotowski: od wykładów rzymskich (1982) do paryskich (1997–1998), Wrocław 2007.