Autor: Ireneusz Guszpit
Dal
Formułowana przez Juliusza Osterwę w raptularzach (od późnej jesieni 1940) koncepcja bractwa teatralno-aktorskiego, czerpiąca z wzorów życia monastycznego. Miało ono powstać z przemienionej Reduty po zakończeniu II wojny światowej; stąd używana niekiedy nazwa: Czwarta Reduta.
Prace zapowiadało zdanie: „Melpomenę opuścić – zwrócić się do patronatu św. Franc[iszka], św. Genezjusza” [Osterwa 1992, s. 89]. Potwierdzała to informacja z maja 1941: „Ja teraz pracuję nad «Dalą», która przedziwnie zbliża się do dziejów spraw i rzeczy wirujących nad południową Francją w XIII wieku początkach” [Listy Juliusza Osterwy, 1968, s. 251]. Cel D.: „Służba Pięknocie – przez żywe urzeczywistnienie Słowa (Pol[skiego]) dla dobra (duchowego) społeczeństwa pol[skiego]” [Osterwa 2004, s. 276]. Godło: Oko Opatrzności wpisane w sześcioramienną gwiazdę, obwiedzioną kołem. Na czele stoi Przewodnik. Stopień artystycznej dojrzałości dzieli dalan na cztery kręgi: młodszych, starszych, doświadczonych, dojrzałych-najstarszych. Zadania: pokazy pracy artystycznej, zakładanie teatrów, prowadzenie poradni wymowy, wychowalni (Chowanna) i szkoły teatralnej (Koleba), działalność gospodarcza (księgarnia, bufet, wynajem ubiorów i przedmiotów scenicznych, wydawnictwa, pomoc w organizowaniu uroczystości społecznych). Od dalan żądano m.in.: klasztornego poświęcenia pracy i nauce, ubóstwa, strzeżenia własności zespołowej, ciągłego kształcenia się, oddania, przywiązania, odpowiedzialności, przykładnego, wzorowego postępowania. Próbę urzeczywistnienia raptularzowych planów podjął Osterwa jesienią 1945 z grupką aktorów zatrudnionych w krakowskim teatrze dla dzieci i młodzieży Wesoła Gromadka; pracowano nad sceną w celi Konrada z III cz. Dziadów Adama Mickiewicza. Projekty D. stanowią swoiste skrzyżowanie pomysłów inspirowanych regułą św. Benedykta z formą spółdzielni – wspólnoty artystyczno-gospodarczej.
Bibliografia
- Listy Juliusza Osterwy, wybór i opracowanie Edward Krasiński, Warszawa 1968;
- Osterwa, Juliusz: Z zapisków, wybór i opracowanie Ireneusz Guszpit, Wrocław 1992;
- Osterwa, Juliusz: Przez teatr – poza teatr, wybór i opracowanie Ireneusz Guszpit i Dariusz Kosiński, Kraków 2004.
