Hasła

Zorganizowane i sterowane przez tzw. klakierów objawy zachwytu występami scenicznymi, mające przyczynić się do sukcesu przedstawienia (dramatu) lub faworyzowanych wykonawców.

Różne formy zachęcania publiczności do aplauzu stosowano w antycznym teatrze rzymskim, w średniowieczu i renesansie, w teatrze elżbietańskim i hiszpańskim teatrze barokowym. Jako zorganizowany system klaka narodziła się we Francji, przybierając na początku XIX w. rozwiniętą, profesjonalną i oficjalną formę z cennikiem i specjalizacją usług (np. paryska organizacja płatnych klakierów „Assurance de succès dramatique”, 1820). Oprócz różnych form uznania, klaka pobudzała także negatywne reakcje (wyklaskiwanie, gwizdy, śmiechy, syki itp.) dla podważenia wartości konkurencyjnych przedstawień lub wykonawców.

W teatrze polskim klaka należała do zjawisk charakteryzujących epokę gwiazd, jednak nigdy nie przybrała zawodowej i oficjalnej formy, w większości była bezpłatna.

Wynikała raczej z autentycznej chęci wyrażenia entuzjazmu, cechującego szczególnie publiczność posiadającą najtańsze bilety (np. na paradyzie), składającą się w dużej części ze studentów. Reakcja publiczności przypominała dzisiejsze kibicowanie „za” oraz „przeciw” podczas widowisk sportowych.

Klaka mogła przybrać także formę pojedynku między frakcjami publiczności. Najsłynniejszym starciem między zwolennikami dwóch rywalizujących ze sobą aktorek było współzawodnictwo między tzw. wisnowszczykami (frakcja Marii Wisnowskiej) a czakistami (frakcja Jadwigi Czaki) w latach 80. XIX w. w Warszawie.

Bibliografia

• Cegieła, Anna: Słowniczek gwary teatralnej, Wrocław 1980;
• Jasiński, Jan: Oklaski. Klaka. Klakiery. Krytyka sztuk teatralnych i artystów, „Wieniec” 1872, nr 99-101;
• Nyczek, Tadeusz: Alfabet teatru dla analfabetów i zaawansowanych, Warszawa 2002;
• Pavis, Patrice: Słownik terminów teatralnych, przeł. i oprac. Sławomir Świtonek, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998;
• Pierron, Agnès: Dictionnaire de la langue du théâtre, Le Robert 2009;
• Grzymała-Siedlecki, Adam: Świat aktorski moich czasów, Warszawa 1957.