Autor: Dobrochna Ratajczakowa
komedia łzawa
(fr. comédie larmoyante, ang. tearful comedy, niem. Rührstück)
Gatunek dramatyczny powstały we Francji, zwany wymiennie komedią czułą lub wzruszającą (comédie attendrissant) oraz komedią serio (comédie serieux), w Polsce znany również jako komedia płaczliwa.
Stanowiła ona forpocztę teatru mieszczańskiego, choć już wcześniej zapowiadała ją angielska komedia sentymentalna Richarda Steele’a i Coleya Cibbera, a we Francji komedia moralizatorska Philippe’a Nericaulta Destouchesa (Filozof żonaty, 1727). Komedia łzawa afirmowała społeczne ideały i moralność mieszczaństwa, gloryfikowała stałość uczuć, skromność kondycji, przyzwoitość obyczajów. Głównym jej tematem było codzienne życie rodzinne klas średnich, przedstawione w sposób wzruszający widownię. Poważny ton unikający pospolitości, zarówno w słowach, jak i w uczuciach, dopuszczający tylko komizm wysoki, pozwalał na potwierdzające człowieczeństwo zwykłych ludzi akty opłakiwania rozmaitych nieszczęść, takich jak porwanie dzieci, rozłączenie rodziny, zdrady wymagające przebaczenia. Komedia łzawa kończyła się tryumfem prawdziwej cnoty, która naprawiała popełnione błędy, łączyła rozdzielone pary, godziła skłócone pokolenia, a na fundamencie łez i cierpienia budowała szczęście familijne.
Komedia łzawa była gatunkiem o niejednolitym charakterze – łączyła elementy tragediowe z komediowymi, pozostając pod wpływem modelu tragikomedii. Oddziałała też na dramę mieszczańską, a w dalszym planie na melodramat. Za twórcę gatunku uchodzi Pierre-Claude Nivelle de La Chausée (Małżonkowie pojednani czyli Przesąd modny, 1735; Melanida, 1741). Komedie tego typu pisał także Wolter (Syn marnotrawny, 1736; wzorcowe przestosowanie Stanisława Trembeckiego, Nagroda cnoty, 1749; adaptacja Antoniego Michniewskiego). Michniewski był także autorem własnych komedii łzawych, np. Ludwika, albo miłość stateczna, 1775. Komedia łzawa zniknęła ze sceny po spełnieniu swego zadania z końcem XVIII w.
Bibliografia
- Corvin, Michel: Dictionnaire encyclopédique du théâtre, vol. 1-2, Paris 2001;
- Gaiffe, Felix: Le drame en France au XVIIIe siècle, Paris 1910;
- Gurevitch, Morton: Comedy: the Irrational Vision, Ithaka, Cornell U.P. 1975;
- Levrault, Léon: La comédie (évolution de genre), Paris 1949.
