Kalendarium

Warszawa, Teatr Nowości: premiera pantomimy Sumurun Friedricha Freksy w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego i z nim w roli Garbusa, Polą Negri jako Tancerką i Juliuszem Osterwą jako Nur-al-Dinem. W roli tytułowej wystąpiła Wanda Osterwina.

Recenzent „Kuriera Warszawskiego” pisał dzień po premierze:

Przed oczami publiczności przesunął się szereg obrazów przedstawiających życie wschodnie w całym
bogactwie i przepychu, w kolorycie gorącym, w tonie zniewalającym słuch i wzrok zarazem. Malarz i kompozytor połączyli się tu w harmonijny zespół, dzięki któremu „pieśń bez słów" stała się dla nas słyszalną i zrozumiałą. (...)
To jednak, co dać można w granicach sceny i widowni, to prof. Ordyński, idealny reżyser-twórca, to dyr. Śliwiński, to wreszcie zasoby teatrów warszawskich i zespół wszystkich kadrów artystycznych personelu, uczestniczącego w widowisku — dali w stopniu godnym najżywszej i najgorętszej pochwały.
Osiągnięto też wrażenie całości widowiska bardzo silne pod względem dekoracyjnym i kostiumowym, przede wszystkim zaś pod względem ekspresji gry zarówno w scenach zbiorowych, jak i w rolach solowych. Pantomima nie była bladym widmem dramatu, owszem ona żyła i pulsowała krwią. Nie zaniedbano tu najdrobniejszego szczegółu, wyzyskano wszystko. Czujne oko reżysera spoczywało na każdym, zdaje się, drgnieniu muskułów twarzy, pilnowało logiki i konsekwencji gry, nic też nie zachwiało się na tej wyjątkowej premierze, ale szło jak z płatka.
Do stałego personelu sceny zaproszono gości wybitnych, świeże talenty. Rolę tytułową objęła pani Osterwowa. Nie można było uczynić lepszego wyboru. Była w grze artystki, obok urody, jakaś zniewalająca miękkość i słodycz. Jej kibić wiotka gięła się i poddawała się w ucisku kochanka-męża (p. Osterwa), jak trzcina, gdy ją wicher weźmie w swe objęcia.
Tancerką była p. Pola Negri. Pierwszy wskazywałem tę młodziutką artystkę, jako na najodpowiedniejszą wykonawczynię tej roli. Byłem przekonany, iż się wywiąże doskonale z zadania. Rzeczywistość przewyższyła oczekiwania. Panna Negri grała jak skończona artystka dramatyczna. Nie mówiła, ale ta „pieśń bez słów" miała swą niemą wymowę tak dobitną, tyle w grze było szlachetności i siły wyrazu, a przy tym postać artystki we wschodnim kostiumie, który odsłania linie jej kibici, posiadała tyle ekspresji w geście i ruchu, że powstała stąd całość estetyczna niezwykle harmonijna i pełna wdzięku. Karnacja ciała śniada i czarne włosy przyczyniły się jeszcze bardziej do ogólnego, świetnego wrażenia.
P. Osterwa stworzył postać Nur-al-Dina niezmiernie pociągającą i miłą. Wygłosił prolog rozmarzająco, a potem rozwinął grę subtelną," delikatną, kobiecą jakąś, z pajęczych włókien złożoną.
Przepyszną postać Garbusa stworzył p. Ordyński. Była to kreacja na wskroś dramatyczna, tragiczna nawet, przy świetnie uwydatnionych znamionach charakterystycznych. Doskonała maska, temperament w momentach wybuchów gwałtownych, bezruch w długo trwającym letargu, słowem — cała ta olbrzymia i niesłychanie męcząca rola była wykonana przez znakomitego artystę idealnie...

(Adam Dobrowolski, „Sumurun”, „Kurier Warszawski”, 9 sierpnia 1913)

Ryszard Ordyński był współpracownikiem Maxa Reinhardta przy realizacji prapremiery Sumurûn w berlińskiej Kammerspiele (prem. 24 kwietnia 1910), a podczas kierowanego przez siebie amerykańskiego tournée zespołu Deutsches Theater  wyreżyserował (według inscenizacji Reinhardta i z jego aktorami) nowojorską wersję przestawienia (prem. 16 stycznia 1912, Casino Theatre; w roli tytułowej Camilla Eibenschütz, późniejsza żona Ordyńskiego).

Nawiązująca do tych doświadczeń Ordyńskiego warszawska Sumurun to ważny punkt w karierze początkującej Poli Negri – jej pierwszy sukces sceniczny, po którym przyszedł angaż do wytwórni filmowej Sfinks, a później początek zagranicznej kariery. Otóż Max Reinhardt, za namową Ordyńskiego, zaprosił ją do Berlina, by wystąpiła w roli Tancerki w odświeżonej wersji spektaklu (1917). W obsadzie spotkała się z Condradem Veidtem jako Nur-al-Dinem i Ernstem Lubitschem w roli Garbusa. A w 1920 zgrała Tancerkę w filmowej wersji Sumurun, wyreżyserowanej przez Lubitscha.