14 stycznia 1930
Premiera Cjankali Friedricha Wolfa w Łodzi
Łódź, Teatr Miejski: premiera Cjankali „sztuki w 8 odsłonach” Friedricha Wolfa w przekładzie Jacka Frühlinga, reżyserii Leona Schillera i scenografii Konstantego Mackiewicza.
Niemiecka sztuka (prapremiera w Berlinie 6 września 1929) ukazywała konsekwencje zakazu przerywania ciąży i tym samym domagała się jej legalizacji. Bezrobotna dziewczyna nie posiadająca pieniędzy na utrzymanie dziecka ani na honorarium dla lekarza, który mógłby dokonać aborcji, decyduje się na dokonanie zabiegu w domu. Dozorca znajduje na schodach kamienicy ślady krwi i wzywa policję. Pod zarzutem dokonania nielegalnego zabiegu matka dziewczyny zostaje aresztowana. Pozostawiona w mieszkaniu dziewczyna natomiast umiera. Schiller jeszcze wzmocnił polityczną wymowe sztuki niemieckiego komunisty wprowadzając demonstrację bezrobotnych z transparentami śpiewających Międzynarodówkę.
Po premierze, która zbulwersowała część widowni, prasa pisała, że została ona przygotowana dla „bałuckich knajaków” i „moskiewskich siepaczy”, nie doszło jednak do żadnych incydentów. Natomiast na spektaklu 19 stycznia:
...doszło do niebywałego w dziejach Łodzi skandalu.
Oto podczas trzeciego aktu z galerii padły gromkie okrzyki: PRECZ Z PORNOGRAFIĄ NA SCENIE! PRECZ Z ADWENTOWICZEM! PRECZ Z BOLSZEWIZMEM!
Jednocześnie na parter spadły DWA SZKLANE NACZYNIA Z GAZEM ŁZAWIĄCYM. Głośne okrzyki przerażania oraz gaz wydobywający się z tych zaimprowizowanych bomb, wywołały istną PANIKĘ NA WIDOWNI. (...) Po pewnej (półgodzinnej) przerwie, przedstawienie w teatrze wznowiono.
„Głos Poranny” 1930 nr 19, 20 stycznia
Próby zakłócania spektakli miały miejsce podczas kolejnych przedstawień w Łodzi, a także w innych miastach, gdzie kierowany przez Karola Adwentowicza łódzki teatr prezentował tę sztukę: Warszawie (28 czerwca – 1 września), Kielcach (7 września), Kaliszu (19–21 września), Lwowie (24 września – 6 października).[1]
31 sierpnia 1930 wierszem zainspirowanym tym przedstawieniem debiutował na łamach „Naszego Przeglądu” Władysław Szlengel (ur. 1912 lub 1914, zm. 1943) popularny później autor tekstów kabaretowych i piosenek, dziennikarz i aktor estradowy.
Przypisy
- ^ Zob. Anna Kuligowska-Korzeniewska, „Gazy trujące”. Cjankali w Teatrze Miejskim w Łodzi i Teatrze Capitol w Warszawie, [w:] Faktomontaże Leona Schillera, pod red. Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Warszawa 2015, s. 131–170. Tamże tekst sztuki Wolfa we współczesnym przekładzie Sławy Lisieckiej i Zdzisława Jaskuły oraz sylwetka Friedricha Wolfa pióra Małgorzaty Leyko.
Mówiona encyklopedia teatru polskiego: Zeitheater
Rafał Węgrzyniak, Janusz Legoń
