Janusz Dziewoński
DZIEWOŃSKI Janusz, pseud. Powalski (12 VIII 1890 Mohylew - 6 XII 1953 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był bratem aktorki Elżbiety Dz., ojcem aktora Edwarda Dz. Uczęszczał w 1908-11 na wydział prawny Uniw. Moskiewskiego i równocześnie przygotowywał się do zawodu aktorskiego pod kier. R. Bolesławskiego, W. Maksymowa i O. Prawdina. Wtedy też wszedł w skład akademickiego t. Lutnia w Moskwie, gdzie występował do 1918 pod pseud. Powalski. Po powrocie do kraju ok. 1921 występował w różnych zespołach objazdowych, m.in. brał udział w pracach zespołu Reduty oraz w kilku objazdach z S. Jaraczem. W 1924 występował w t. Stańczyk w Warszawie, w sez. 1925/26 należał do zespołu t. Rybałt pod kier. S. Wysockiej, w 1926 występował (już pod nazwiskiem Dziewoński) w T. Miejskim w Kaliszu, w 1927 w T. Letnim w Warszawie, w sez. 1927/28 brał udział w objeździe z S. Jaraczem i występował w T. Praskim w Warszawie, 1928-30 wT. Polskim, 1930-32 w t. Ateneum, którego współdyrektorem (wraz z S. Jaraczem i Z. Chmielewskim) był w sez. 1930/31. W 1932-39 współpracował z Instytutem Reduty i innymi zespołami objazdowymi, a w 1939-41 występował w T. Polskim w Wilnie. W 1942 został aresztowany i osadzony na Pawiaku; następnie był więźniem Majdanka i Oświęcimia. Po II wojnie świat. mieszkał stale w Warszawie i występował w Miejskich T. Dramatycznych (1945-49), w T. Powszechnym (1949-52), a od 1952 do końca życia w t. Ateneum. Obdarzony talentem aktorskim o dość szerokiej skali możliwości, występował zarówno w rolach komediowych jak i dramatycznych. Duży wpływ na jego aktorstwo wywarła współpraca z t. Reduta. "Umiejętnie selekcjonował środki swej gry aktorskiej, znajdując inny wyraz i ton dla każdej postaci dramatycznej. Role komediowe umiał znów nasycać dużym humorem i komizmem nigdy ich jednak nie przejaskrawiając" (J. Macierakowski). Ważniejsze role: Wysocki ("Noc listopadowa"), Dziennikarz i Poeta ("Wesele"), Szambelan ("Rozbitki"), Lipowski ("Szczęście Frania"), Gustaw ("Śluby panieńskie"), Wacław ("Zemsta"), Mecenas ("Adwokat i róże"), a po II wojnie świat. m.in. Harrington ("Roxy"), Daum ("Panna Maliczewska"). Był też sumiennym reżyserem, wystawił m.in. "Świerszcza za kominem" (1947). Występował także w filmach.
Bibl.: Krasiński: Teatr Jaracza (il.); Scena i Widownia 1948 nr 5 (il.); Teatr 1954 nr 2 (J. Macierakowski, tu il.).
Ikon.: Fot. pryw. - IS PAN.
Film.: 1928 - Huragan; 1932 - Głos pustyni.
Nagrania: Rola (Bardzo ciekawa historia) - Teatr PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
