Helena Czarnecka
CZARNECKA Helena Wilhelmina, zamężna Mielnicka (6 IV 1874 lub 20 XII 1879 Warszawa - 14 XI 1952 Skolimów), aktorka. Data ur. 1874 wydaje się bardziej prawdopodobna. Była córką Ksawerego Cz., maszynisty kolejowego i Joanny z Wołowskich, żoną -> Józefa Mielnickiego. Wykształcenie średnie zdobyła na pensji prywatnej w Lublinie; aktorstwa uczyła się u M. Frenkla i A. Trapszy. Debiutowała w 1894 w warsz. t. ogr. Wodewil, w 1895-97 występowała w zespołach B. Mareckiego (Radom, 1895), M. Rejterowicza (Radom, Kielce, 1896) oraz E. Majdrowicza (Kielce, 1897). Od czerwca 1898 do 1905 stale pracowała w teatrze łódzkim. 15 III 1899 wystąpiła w T. Rozmaitości w Warszawie w roli Damy ("Najstarsza"). W 1906-08 występowała w warsz. T. Małym i w październiku 1907, z zespołem pod kier. M. Gawalewicza, gościnnie w Kijowie. W 1908-11 należała do zespołu T. Miejskiego w Krakowie. 16 VIII 1909 poślubiła w Warszawie aktora Józefa Mielnickiego, ale na scenie nazwiska nie zmieniła. W 1912-14 (do czerwca 1914) należała do zespołu T. Polskiego, z którym występowała gościnnie w Rosji, a następnie w Warszawie. Od 1915 grała w Krakowie: w T. im. Słowackiego (1915-18), w T. Powszechnym (sez. 1918/19), w grudniu 1918 z zespołem aktorów krak. w Cieszynie, w sez. 1919/20 znowu w T. im. Słowackiego, od 3 VII do 1 VIII 1920 w Miejskim T. Powszechnym. Od jesieni 1920 występowała w Poznaniu: w T. Polskim (1920-23), w T. Nowym (1923-29) i znowu w T. Polskim (1929-39); w październiku 1929 z zespołem pozn. T. Nowego była na występach w Gdańsku; dorywczo występowała również w 1931 w T. Nowości w Warszawie. 11 II 1928 obchodziła na scenie T. Polskiego w Poznaniu jubileusz trzydziestolecia pracy scen. grając tyt. rolę w "Moralności pani Dulskiej". W 1939 wysiedlona przez Niemców z Poznania, od lutego 1940 zamieszkała w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.
Była utalentowaną aktorką charakterystyczno-komiczną. Grała m.in. Antosię ("Chory z urojenia"), Zuzię, Dyndalską i Anielę ("Damy i huzary"), Gussie ("Artyści"), Jentę ("Małka Szwarcenkopf"), Stradomską ("Nowe Ateny"), Agnieszkę ("Don Kichot" w przeróbce A. Walewskiego), Żelazną ("Panna Maliczewska"), Dorotę ("Krakowiacy i Górale"), Ciaputkiewiczową ("Grube ryby"), Tykalską ("Pan Damazy").
Bibl.: Almanach, Lwów 1911 (il.); Bar: Dzieje t. krak. s. 176; Koller: Gawędy; Lorentowicz: T. Polski; Okręt s. XXXIX; Rocz. artyst.-lit., Łódź 1899 s. 4, 29; Scena pol. w Łodzi s. 183; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 416, 417; Teatr 1953 nr 8 (S. Dąbrowski); Afisze, IS PAN; List B. Mielnickiego (życiorys i wykaz ról Cz.), IS PAN.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN, Bibl. Ossol.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
