Adela Olańska
OLAŃSKA , Oleńska Adela, Antonina, Ada, wlaśc. Aniela Olanin z domu Pillich, Pinlich (23 IX 1879 Lwów - 6 I 1972 Pruszków k. Warszawy), aktorka, śpiewaczka. Podawana przez nią data urodzenia 1 XI 1889 wydaje się mało prawdopodobna. Była córką Anny i Aleksandra Pillichów lub Pinlichów, żoną Jana Olańskiego (zob. t. 1). Gry scen., wg własnej relacji, uczyła się pod kier. R. Żelazowskiego we Lwowie, gdzie ukończyła też szkołę śpiewu K. Kliszewskiej. Debiutowała w sez. 1901/02 na scenie T. Ludowego pod kier. S. Knake-Zawadzkiego w Krakowie. Pierwszymi jej rolami były m.in. Hania ("Chata za wsią"), Zosia ("Krakowiacy i Górale"), Marianna ("Biedna dziewczyna"). W 1902-04 grała w T. Ludowym pod kier. T. Pilarskiego we Lwowie. W sez. letnim 1905 ponownie w krak. T. Ludowym pod kier. G. Senowskiego i J. Brzezińskiego, od maja 1908 w krak. T. Ludowym pod kier. S.A. Poleńskiego, gdzie miała też grać w sez. 1908/09, ale już w jego pocz. przeszła do zespołu T. Polskiego w Poznaniu. Grała tam w repertuarze operetkowym i dram., m.in. Terpsychorę ("Piękny sen"), Bukowską ("Kaśka Kariatyda"). Z operetką pozn. pod dyr. A. Lelewicza występowała m.in. w Rzeszowie (1910). Na scenie pozn. pozostała do 2 V 1911, po czym wymeldowała się z Poznania i udała do Warszawy. Od 1 XII 1911 do końca sez. 1911/12 należała do zespołu T. Nowości w Krakowie. W 1915-18 występowała ponownie w krak. T. Ludowym, grała m.in. Henię ("Domek trzech dziewcząt"), Annę ("Królowa kina"). Od 31 XII 1918 należała do zespołu T. Polskiego w Cieszynie, 1919-20 do T. Plebiscytowego pod dyr. E. Rygiera występującego na Górnym Śląsku. W sez. 1923/24 była w T. Miejskim w Grudziądzu. W 1930 z zespołem H. Barwińskiego (pn. T. Lotny) występowała w Kielcach i Rzeszowie, w 1931 i 1932 z objazdowym zespołem pn. Wesoły Amor w Rzeszowie oraz w Nowym Sączu. W 1932 wystąpiła z ZASP-u (należała od 1920) i być może na pewien czas porzuciła scenę. W l. trzydziestych należała okresowo do objazdowego zespołu pozn. T. Narodowego pod dyr. Z. Szczerbowskiego, z którym, min. w październiku i grudniu 1936, występowała w Płocku. W czasie okupacji niem. pracowała fizycznie w Poznaniu w piekarni, fabryce obuwia i fabryce masek gazowych. W 1946-53 była aktorką pozn. T. Aktora i Lalki (od 1949 pn. T. Młodego Widza), w którym grała m.in. Matkę ("Piast"), Gertrudę ("Nadzieja"), Panią Twardowską ("Twardowski wczoraj i dziś"), Dorotę ("Doktor Doolittle i jego zwierzęta"), Kapitolinę Pietrowną ("Czerwony krawat"). W 1959 zamieszkała w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie.
Bibl.: Almanach 1971/72; Bar: Dzieje t. krak. s. 163, 172; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Olszewski: Śląska kronika; Pleśniarowicz: Kartki z dziejów; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 381, 384, 388; Solarska: T. Ludowy; Wosiek: Historia t. lud.; Biuletyn SPATiF-u 1972 nr 108; Kur. Warsz. 1908 nr 253, 1910 nr 94; Scena i Szt. 1908 nr 35, 38; Afisze i programy, IS PAN; Akta, ZASP; Dokumenty O. w materiałach E. Rygiera (D. 297 III), MTWarszawa; Mika; Wosiek: Teatry lud.; Wosiek: Teatry objazdowe.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
