Franciszek Ryll
RYLL Franciszek Jan (25 VI 1878 Poznań - 6 IX 1928 Poznań), aktor, reżyser. Był synem Wilhelma R. i Michaliny z Bajerowiczów, żoną jego była Aleksandra Stefania z Żarynów. W 1896 występował w t. w Parku Krakowskim, 1897-1900 w Poznaniu, w lecie 1900 w Ciechocinku, później zaś w zespołach prowincjonalnych Cz. Janowskiego (1900/01 Płock), J. Puchniew-skiego, L. Dobrzańskiego, w 1905 w T. Ludowym w Krakowie, 1905-06 w zespole A. Mielewskiego, J. Popławskiego i G. Morskiej; 1906-12 w t. wileńskim, potem w warsz. t. ogr. Bagatela. Od 1912 do końca życia występował i niekiedy reżyserował w t. pozn. (m.in. "Meleagra"). W 1914 grał w Ciechocinku. W czasie I wojny świat. służył w wojsku, lecz na okres urlopu wracał do Poznania i występował w t. ogródkowych. Uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. W Poznaniu obchodził dwa jubileusze pracy artyst., 18 V 1922 dwu-dziestopięciolecia i 15 XII 1927 trzydziestolecia. Grał gł. role komiczne i charakterystyczne, m.in. Tobiasza Czkawki ("Wieczór Trzech Króli"), Spodka ("Sen nocy letniej"), Ogrodnika ("Burmistrz Stylmondu"), Ojca ("Lampka oliwna"), Horodniczego ("Rewizor"), Macieja ("Wąsy i peruka"), Bentivoglia ("Odrodzenie"), Papkina i Dyndalskiego ("Zemsta"). Występował także w filmach polskich. A. Grzymała-Siedlecki tak scharakteryzował aktorstwo R.: "komizm jego był jakby wywróconą na nice dramatycznością. Nawet jego rozweselania, które do szaleńczego śmiechu doprowadzały publiczność, zrastały się z czymś, rzekłbyś, groźnym. Sprzyjał temu jego niski, ponury głos i wejrzenie, które z łatwością przybierało wyraz jakiejś niechęci czy zawziętości. W tej dość skomplikowanej swojej substancji artystycznej urzekał siłą ekspresji, która się zeń wydobywała bez najmniejszego wysiłku". Był członkiem zasłużonym ZASP.
Bibl.: Almanach t. bydg. s. 105; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Kronika st. m. Poznania 1945 nr 2 (H. Majkowski); Romer-Ochenkowska s. 15, 23; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 344-414; Krak. Prz. teatr. 1922 nr 19; Kur. warsz. 1925 nr 5, 28, 349, 1927 nr 344, 1928 nr 252; Scena pol. 1922 z. 5; Tyg. zach. 1959 nr 16; Afisze, Tow. Naukowe Płockie; Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Mika.
Ikon.: H. Barwiński: Portret, rys. karyk. - MTWarszawa; Z. Szpingier: Portret, karyk., rys. repr. Salon Literacki 1922 nr 2; Fot. pryw. i w rolach - SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
