Muszka Żelska
ŻELSKA Maria, Muszka, właśc. Maria Marcjanna Zgorzelska, zamężna Gierasieńska (1 XII 1898 Kraków - 26 IX 1976 Puławy), aktorka, śpiewaczka, tancerka. Była córką Rajmunda i Pauliny Zgorzelskich, żoną Romualda Gierasieńskiego (zob. t. 1). W sez. 1917/18 (być może wcześniej) była chórzystką T. Ludowego w Krakowie, w sez. 1918/19 - 1920/21 solistką zespołu operetki Miejskiego T. Powszechnego i do 1923 występowała w krak T. Opery i Operetki. W lecie 1923 grała gościnnie w Ciechocinku. W sez. 1923/24 występowała w warsz. T. Nowości; od lutego do lipca brała udział w objazdach tego teatru (m.in. Kalisz, Radom, Siedlce). W sez. 1924/25 należała do zespołu operetkowego w T. Polskim w Katowicach i z nim występowała w lecie 1925 w Płocku i Ciechocinku. W sez. 1925/26 była w zespole warsz. t. Qui Pro Quo. Na jesieni 1926 wyjechała wraz z R. Gierasieńskim na występy do Stanów Zjednoczonych (prawdopodobnie objeżdżali ośrodki polonijne). Od jesieni 1927 ponownie występowała w Warszawie w t. rewiowych: Nowe Perskie Oko (1927-28), Morskie Oko (1928 i do końca sez. 1928/29), Uśmiech Warszawy (jesień 1930). W listopadzie t.r. występowała w t. Rewia pod kier T. Wołowskiego w Poznaniu, po czym w zasadzie zakończyła karierę scen.; w sez. 1936/37 należała jeszcze do zespołu T. Ziemi Kielecko-Radomskiej. Podczas okupacji niem. i po II wojnie świat. mieszkała w Kazimierzu nad Wisłą. Była popularną wodewilistką. Cieszyła się opinią "ulubienicy Krakowa". W Warszawie ceniono jej scen. wdzięk, dziewczęcość, naiwność. Bez powodzenia próbowała sił jako prowadząca konferansjerkę, natomiast jej udział w programach rewiowych kwitowany był życzliwie przez recenzentów. W repertuarze operetkowym grała m.in. Maud ("Katia tancerka"), Amora ("Strzały Amora"), Dolly ("Frasquita").
Bibl.: Almanach 1976/77; Boy: Pisma t. 21 s. 616, 628; Krasiński: Warsz. sceny; Sempoliński: Wielcy artyści; Sobański: Teatr Pol. na Śląsku; Kur. Warsz. 1923 nr 219, 1924 nr 37, 59, 324, 1926 nr 285, 1928 nr 289, 1930 nr 271; Prz. Teatr i Kinematogr. 1921 nr 33, 1922 nr 24, 40, 43; Życie Warsz. 1976 nr 232; Afisze, programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta T. Miejskich w Archiwum m. Krakowa, sygn. T.M. 51, T.M. 55; Wosiek: Teatry objazdowe; Akt zgonu nr 343/76, USC Puławy.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Nagrania: Scenki humorystyczne - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
