Helena Rozwadowska
ROZWADOWSKA Helena Stanisława, właśc H.S. Targosz, zamężna Bielenin (21 II 1888 Kraków - 9 II 1968 Katowice), aktorka. Była córką Tomasza Targosza i Antoniny z Grzybowskich, żoną Władysława Bienina-Bielenina (zob. t. 1), matką aktorki Ireny Bielenin. Szkołę średnią ukończyła w Krakowie; potem wstąpiła tam do rocznej szkoły dram. M. Przybyłowicza. W czerwcu 1908 zaangażowała się do zespołu E. Czermańskiego, który objeżdżał Galicję; debiutowała rolą Meli ("Moralność pani Dulskiej"). W 1909-14 należała do zespołu T. Ludowego w Krakowie (w 1911 wraz z grupą aktorów kierowanych przez E. Rygiera udała się do Lwowa, gdzie od marca do maja występowali jako T. Nowy). W 1914 należała do zespołu T. Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich. Po wybuchu I wojny świat. znalazła się w Zakopanem, gdzie w sez. 1914/15 występowała w zespole D. Baranowskiego. W lipcu 1917 zaangażowała się do Polskiego T. Frontowego i wyjechała z nim na front włoski. W 1918 była w zespole S. Turskiego, m.in. w Przemyślu i Tarnowie (wrzesień). W sez. 1919/20 występowała w t. plebiscytowym pod dyr. E. Kalinowskiego w Cieszynie, 1920/21 w T. Miejskim w Łodzi pod dyr. A. Zelwerowicza, 1921-23 w T. Polskim w Warszawie. W 1924 zaangażowała się do T. Polskiego w Katowicach i pracowała tam do wybuchu II wojny światowej. Lata 1939-45 spędziła na wsi. Po wojnie, po krótkich występach w krak. T. Powszechnym im. Żołnierza Pol., powróciła wiosną 1945 do Katowic i na scenie T. Śląskiego im. Wyspiańskiego występowała do 1965, tj. do przejścia na emeryturę. W teatrze tym 14 XI 1948 obchodziła jubileusz trzydziestopięciolecia pracy aktorskiej w roli Orgonowej ("Damy i huzary").
Była jedną z najbardziej znanych aktorek na Śląsku; jedyną, która na scenie t. katowickiego występowała tak długo - czterdzieści lat. Niezwykłą popularność zdobyła także rolą Maryjki w nadawanej przez wiele lat audycji "Śląskiej Czeladki Radiowej". Była aktorką wszechstronną, także operetkową. W późniejszych latach grała z powodzeniem najczęściej role charakterystyczne, np. kobiety z ludu; równie dobrze czuła się w klasycznej komedii polskiej. Ważniejsze role: Zosia ("Ułani księcia Józefa"), Panna Młoda ("Wesele"), Chochlik ("Balladyna"), Gwinona ("Lilia Weneda"), Milewska ("Żabusia"), Dulska ("Moralność pani Dulskiej"), Tykalska ("Pan Damazy"), Pani Dobrójska ("Śluby panieńskie"), Zofia ("Dom kobiet"), Prudencja ("Dom Bernardy Alba"), Pani Jowialska i Szambelanowa ("Pan Jowialski"). Napisała książkę "Wspomnienia ważne i nieważne" (Warszawa 1966).
Bibl.: Almanach 1967/68 (tu błędny rok urodzenia); Dąbrowski: Na deskach t. 2; Linert: T. Śląski (il.); Lorentowicz: T. Polski; Nawrat: Repertuar; Nawrat: T. Polski w Katowicach (il.); T. Śląski 1922-72 s. 165 (il.); Warnecki; ŚSB t. 1; Pam. Teatr. 1980 z. 1 s. 104, 108; Poglądy 1968 nr 5 (il.), 1972 nr 20 (il.); Rocz. Katowicki 1979; Akta (tu fot.), ZASP; Wosiek: Teatry lud.; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
