Jan Spitziar
SPITZIAR Jan (13 VIII 1854 Lwów - 19 IX 1915 Kraków), dekorator. Jego rodzina wywodziła się ze szwedzkich osadników, ojciec był urzędnikiem we Lwowie. Ukończył gimn. we Lwowie i Szkołę Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie był uczniem J. Matejki. Potem studiował przez cztery lata w Wiedniu, skąd przeniósł się do Monachium. Przez krótki czas pracował w Warszawie w malarni WTR pod kier. S. Jasieńskiego. W 1893 T. Pawlikowski zatrudnił go w nowo zbudowanym t. krakowskim. T. ten był wyposażony w komplet dekoracji zakupionych w wiedeńskiej wytwórni H. Burgharta i nie miał nawet własnej malarni. Stąd też zadaniem S., zajmującego oficjalnie stanowisko "głównego maszynisty", było raczej dobieranie stosownych dekoracji z magazynu, aniżeli malowanie nowych. Zdarzało się jednak, że na życzenie reżysera dorabiał jakiś nowy fragment lub nawet projektował i wykonywał własne dekoracje. Pracując w ten sposób dostarczył oprawy scenograficznej do wielu słynnych przedstawień za dyrekcji Pawlikowskiego i J. Kotarbińskiego, takich jak: "Hanusia" (1895), "Kordian" (1899), "Faust" (1900), "Zawisza Czarny" K. Tetmajera (1900), "Ksiądz Marek" (1901), "Nie-boska komedia" (1902). Dobrze obeznany z techniką teatr., pracownik niezmiernie skrupulatny i za to powszechnie ceniony, jako malarz nie miał ani inwencji, ani polotu. W dziejach scenografii pol. zapisał się przede wszystkim jako realizator scenograficznych projektów S. Wyspiańskiego do "Dziadów" (te wykonał wspólnie z S. Jasieńskim), a także do "Warszawianki", "Wesela", "Wyzwolenia", "Bolesława Śmiałego", "Protesilasa i Laodamii". Po 1908 rzadko już sam projektował dekoracje, pracował jednak w t. krak. do końca życia.
Bibl: Frycz: O teatrze; Grzymała-Siedlecki: Pawlikowski; Solski: Wspomnienia (il.); Pam. teatr. 1956 z. 1 (K. Nowacki), 1957 z. 3/4 (K. Nowacki); Afisze, IS PAN.
Ikon.: Z. Wierciak: Portret, olej, 1923 - T. im. Słowackiego, Kraków; Fot. pryw. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
