Osoby

DUBISKA IRENA (1899-1989) - skrzypaczka, wirtuoz, pedagog;
Ur. 26 IX 1899 w Inowrocławiu. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 4 lat. Jako "cudowne dziecko" uczyła się w berlińskim konserwatorium J. Sterna pod kierunkiem L. Helbling-Lafonta (1905-08) i M. Grűnberga (1918-12). Naukę zakończyła ze złotym medalem. Od 1917 studiowała u B. Hubermana, a po 1920 u C. Flescha. Równocześnie z nauką koncertowała (debiut w Wittenberdze w 1908) i prowadziła działalność pedagogiczną (od 1913, udzielając początkowo prywatnych lekcji). W latach 1915-17 była członkiem tria (z A. Hekkingiem i I. Pathy). W 1919 koncertowała w Warszawie (pod dyr. E. Młynarskiego) oraz na Górnym Śląsku (podczas plebiscytu). W latach 1919-21 grała w kwartecie z M. Fliederbaumem, E. Młynarskim i E. Kochańskim. Była założycielką Kwartetu Polskiego, przemianowanego później na Kwartet im. Szymanowskiego. Często występowała za granicą, m.in. w Wiedniu (1922), gdzie nazywano ją "Hubermanem w spódnicy", oraz w Wilnie, gdzie grała z K. Szymanowskim.
W okresie międzywojennym kilkakrotnie występowała w Kaliszu. Po raz pierwszy 17 II 1922 wraz z wiolonczelistą E. Kochańskim. Kolejny koncert dała 7 XI 1927 o godz. 20.15 w sali Towarzystwa Muzycznego wraz z dyrygentem i kompozytorem, prof. W. Raczkowskim. Na "koncert przed wyjazdem zagranice po nowe laury" złożyły się utwory Vivaldiego, Resppighiego, Vieuxtempsa, Suka, Ravela i Sarasatego [Gaz. Kal. nr 292/ 1927]. Bilety na imprezę kosztowały od 1 do 5 zł. W zapowiedziach prasowych mylnie podano nazwisko skrzypaczki - Dubińska zamiast Dubiska [Gaz. Kal. nr 289 z dn. 4 XI 1927). Potem 6 X 1929. Z tego koncertu pochodzi jej wpis do księgi pamiątkowej KTM: "Z życzeniami dalszego pomyślnego rozwoju i na pamiątkę mego Recytalu dn. 6X 1929 w Kaliszu" W latach 30. występowała także w Ostrowie Wlkp. Kalisz odwiedziła także po wojnie, w 1966.
Podczas okupacji występowała w warszawskich kawiarniach Lardellego", przy Polnej 30, i w "Domu Sztuki" - późn. Kawiarnia prof. B. Woytowicza - (9 VII 1943) przy Nowym Świecie 27, gdzie zaprezentowała m.in. VIII Sonatę c-moll Beethovena i Źródło Aretuzy Szymanowskiego. Ponadto z własnym kwartetem koncertowała na tajnych koncertach w domach prywatnych.
W latach 1945-47 grała w kwartecie z W. i K. Wiłkomirskimi oraz M. Szaleskim. Wkrótce jednak ograniczyła występy, zajmując się nauczaniem. Była pedagogiem w PWSM w Łodzi (1945-51 i po 1973) oraz w Warszawie (1946-69). Tam od 1957 prowadziła Katedrę Instr. Smyczk. W 1956 została mianowana prof. zwycz. Wykształciła kilka pokoleń znakomitych muzyków. Do grona jej najbardziej znanych uczniów można zaliczyć skrzypaczkę W. Wiłkomirską i skrzypka oraz dyrygenta S. Rachonia. Czterdziestolecie pracy artystycznej obchodziła w 1959 w Filharmonii Narodowej. Jako wybitna skrzypaczka i pedagog wielokrotnie była jurorem w międzynarodowych konkursach muzycznych, m.in. im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (1935, 1952, 1957, 1962, 1967, 1972, 1977), im. G. Enescu (1958, 1961, 1970), w Genewie (1960, 1965), im. P. Czajkowskiego (1970, 1978), w Scheveningen (1948), Bachowskim w Lipsku (1950). Była członkiem władz SPAM, WTM i SPAL. Zajmowała się także działalnością edytorską, wydając ponad 50 utworów literatury skrzypcowej we własnym opracowaniu.
Należała do grona najwybitniejszych w świecie skrzypków-wirtuozów, propagatorów muzyki polskiej w świecie (szczególnie K. Szymanowskiego). "Miała w sobie temperament i wirtuozowski blask, a przy tym była pełna fantazji. Problemy techniczne rozwiązywała nieraz w sposób oryginalny, nietypowy, co wynikało nie tylko ze świetnego opanowania wszystkich elementów techniki, ale też z nieomylnego wyczucia subtelnych cech charakteru wykonywanej przez nią muzyki" (K. Wiłkomirski).
Wielokrotnie odznaczona, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1931), Nagrodą Państwową II stopnia (1947), Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1949), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), Orderem Sztandaru Pracy I kl. (1959), Nagr. MKiS (1964, 1969), dyplomem honor. Fundacji E. Ysae'a (1967), Złota Odznaką SPAM (1972). Była także honorową obywatelką Poznania.
Zm. 1 VI 1989 w Warszawie.
Bibliografia: Bartoszek-Szłapak G., 185 lat Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego, Kalisz 2003; Encyklopedia muzyczna PWM, t. 2 + suplement (red. Dziębowska E.), Kraków 1984 + 2001; "Gazeta Kaliska" nr 289, 292/1927 i 291,292/1929; Kościelniak W., Walczak K., Kronika miasta Kalisza, Kalisz 2002; Szarota T., Życie muzyczne [w:] Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa 1978;
Źródło: Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz