Helena Pawłowska
PAWŁOWSKA Helena, zamężna Fertner (10 XII 1873 Piotrków lub 1876 Warszawa - 3 XI 1944 Grodzisk), aktorka. Była córką Władysława i Urszuli z Orłowskich, żoną -> Antoniego Fertnera. Po ukończeniu pensji w Warszawie uczyła się w Klasie Dykcji i Deklamacji przy Warsz. Tow. Muzycznym. Od września 1895 do marca następnego roku należała do zespołu F. Felińskiego w Lublinie, a potem w Radomiu. W 1897 występowała w zespole Cz. Janowskiego w Częstochowie oraz Kielcach, w sez. 1898/99 i 1899/1900 w t. pozn., w sez. 1900/01 i 1901/02 w t. łódz., gdzie popisową jej rolą była Basia ("Hajduczek"). W tym czasie grała także Wojewodziankę ("Zaczarowane koło") i Paulinkę ("Pan Benet"). W maju 1903 występowała gościnnie we Lwowie jako Truda ("Sobótki"), Helena ("Pan Damazy"), Sylwetta ("Romantyczni") i Magdalena ("Niebezpieczeństwo"). Od października 1903 zaangażowana została do zespołu WTR. Do końca sez. 1914/15 występowała gł. na scenach T. Nowości i T. Letniego. W okresie I wojny świat. przebywała wraz z mężem Antonim Fertnerem w Rosji. Po powrocie do kraju, w 1920-23 występowała w T. Polskim w Warszawie, w 1925 w T. Letnim, następnie (1926/27) w T. Ćwiklińskiej i Fertnera, w T. Praskim (1927/28 i może dłużej), w 1934 w Kaliszu, od sez. 1935/36 do wybuchu II wojny świat. w T. Nowym i T. Narodowym w Warszawie. Była utalentowaną aktorką o dobrych warunkach zewnętrznych. Początkowo grała gł. role naiwne i naiwno-liryczne, potem przeszła do ról komicznych i charakterystycznych w krotochwilach i farsach. Role: Jadzia ("Jadzia wdowa"), Michasia ("Osiołkowi w żłoby dano"), Wanda ("Grube ryby"), Klara ("Śluby panieńskie"), Wanda ("Wesele Fonsia"), Rozalia Sarmacińska ("Baby"). Niektóre z podanych wyżej informacji mogą dotyczyć -> Heleny Łąckiej.
Bibl.: Lorentowicz: T. Polski; Okręt; Pajączkowski: Teatr lwow.; 75 lat T, Pol. w Poznaniu; Scena pol. w Łodzi s. 34, 183; EMTA 1898 nr 39, 1903 nr 40; Pam. teatr. 1963 z. 1-4 (Lista strat); Mika; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16; Programy, IS PAN.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
