Stanisław Staszewski
STASZEWSKI Stanisław, właśc. Księżek (ok. 1864 - zm. 26 VI 1928 Grudziądz), aktor, dyr. teatru. Był synem Michała Książka i Antoniny z Łętowskich. W pracy teatr. używał zarówno pseudonimu, jak i prawdziwego nazwiska (do ok. 1900 występował najczęściej jako Staszewski). Początkowo występował w zespole J. Puchniewskiego w warsz. t. ogr. Belle Vue (1884), w Płocku (1884/85) i Kaliszu (1885). 17 V 1885 debiutował w WTR w roli Józefka ("Werbel domowy"), potem wrócił na prowincję i w sez. 1885/86 występował zapewne u J. Puchniewskiego w Lublinie, a do 1887 w zespole K. i S. Sarnowskich, w 1888 w warsz. t. ogr. BelleVue, w sez. 1888/89 w t. pozn., latem 1889 w warsz. t. ogr. Wodewil, w sez. 1889/90 w Poznaniu, w lecie 1890 w warsz. t. ogr. Wodewil, potem w zespole K. Kopczewskiego w Łodzi, w sez. 1891/92 (do marca 1892) w zespole Ł. Kościeleckiego w Petersburgu. W 1892 ponownie uzyskał debiut w WTR i 13 XI wystąpił w roli Rubena ("Uriel Akosta"), tym razem z większym powodzeniem, bo w styczniu 1893 został zaangażowany. W 1894 znowu wrócił na prowincję do zespołu S. Sarnowskiego. Przejął wówczas zespół Sarnowskich i kierował nim w Kielcach (od grudnia 1894 do marca 1895), Częstochowie (marzec), Dąbrowie Górniczej (kwiecień) i Sosnowcu, w lecie tego roku w Ciechocinku, początkowo z S. Sarnowskim, a od sierpnia z J. Puchniewskim, potem w dalszym ciągu z J. Puchniewskim w Łowiczu (wrzesień), Kaliszu (ostatni kwartał 1895) i Kole (styczeń, luty 1896). W 1899 występował we Włocławku (luty) i w Łowiczu w zespole K. Brzozowskiego (marzec), w 1906 w Nowym T. Polskim w Warszawie pod dyr. F. Kwaśniewskiego. W sez. 1909/10 (od 30 IX 1909) prowadził t. w Sosnowcu, a od 19 VII 1910 do 1 IV 1911 był dyr. t. w Kaliszu. Latem 1911 prowadził w Warszawie t. Renaissance. W 1913 występował w Łodzi, a w lutym 1914 utworzył przy operetce łódz. komediowy T. Popularny, który prowadził przez trzy miesiące (w marcu występował z nim w Lublinie). Następnie wyjechał do Wilna, gdzie od 15 V do 26 VIII 1914 był dyr. T. Nowoczesnego, a następnie do maja 1915 prowadził T. na Pohulance. Od 1921 do 1922 był dyr. t. w Grudziądzu, w sez. 1922/23 kierownikiem zespołu działowego w tymże t., a w sez. 1924/25 prowadził tam t. bez koncesji ZASP. Jako aktor początkowo grał role amantów, m.in. Wacława ("Zemsta"), Kazimierza ("Czartowska ława"), później charakterystyczne, m.in. Ziemlanikę ("Rewizor"), Motylińskiego ("Klub kawalerów"), Wróbelkowskiego ("Dom otwarty"). Wraz z J. Popławskim adaptował na scenę "Pałac i ruderę" B. Prusa. Tłumaczył także utwory dram. z niemieckiego.
Bibl.: Gliński: Teatr w Petersburgu II s. 91, 102; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Koryzna I s. 168, II s. 16; Olszewski; Z kronik teatr.; S. Papee: 10 lat teatru w Polsce Zachodniej (1918-1928), Poznań 1930; Romer-Ochenkowska s. 34, 48; EMTA 1885 nr 96, 97, 1892 nr 476, 477, 1893 nr 487, 1894 nr 584; Gaz. warsz. 1896 nr 34; Kur. warsz. 1909 nr 262; Pol. Scena i Sztuka 1914 nr 9; Scena pol. 1922 nr 1-2; Akt zgonu 361/1928, USC Grudziądz; Chomiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
