Osoby

HOFFMAN Karol (30 sierpnia 1855 Suwałki lub Łomża – 7 grudnia 1937 Śródborów),

aktor, reżyser, dyrektor teatru.

Był synem Jana Nepomucena Hoffmana. Jako uczeń gimnazjum w Suwałkach organizował przedstawienia amatorskie. W 1872 rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Warszawie. Podczas studiów był przez kilka miesięcy uczniem Jana Chęcińskiego i brał udział w przedstawieniach amatorskich w sali Towarzystwa Dobroczynności. W listopadzie 1875 debiutował w zespole Czesława Janowskiego we Włocławku, a w 1876 występował u Henryka Modzelewskiego w Kutnie, Włocławku i Lipnie. Następnie wrócił do Warszawy, ale wkrótce rozpoczął pracę jako urzędnik w Suwałkach. Tam także brał udział w organizowaniu przedstawień amatorskich. W początkach 1880 wstąpił w Suwałkach do zespołu Bolesława Kremskiego i Hipolita Wójcickiego (grał do listopada 1880), następnie występował w zespołach: Henryka Krauzego (grudzień 1880 – lipiec 1881), Feliksa Stobińskiego w Ciechanowie, Mieczysława Krauzego (wrzesień 1881 – wrzesień 1882), Aleksandra Myszkowskiego i Józefa Nowakowskiego w Lublinie, Karola Kremskiego (grudzień 1882 – marzec 1883), Franciszka Idziakowskiego (kwiecień-czerwiec 1883), Feliksa Ratajewicza w Hrubieszowie, Juliana Myszkowskiego w Zamościu (wrzesień-październik 1883), Feliksa Ratajewicza (luty-czerwiec 1884), Jana Żołopińskiego w warszawskich teatrach ogródkowych Eldorado i Nowy Świat (lato 1884).

5 października 1884 zorganizował własny zespół, z którym występował w Krasnymstawie, a od końca października do 29 marca 1885 w Zamościu (tu w końcowym okresie wspólnikiem jego był Feliks Ratajewicz). W maju 1885 występował u Juliana Grabińskiego w Lublinie, potem u Jana Żołopińskiego w Radomiu i Lublinie. Od 19 sierpnia 1885 do końca września prowadził zespół w Puławach (z dojazdami do Nałęczowa i Dęblina), następnie do 10 stycznia 1886 w Łukowie. Potem występował u Józefa Puchniewskiego w Lublinie (kwiecień 1886), Maurycego Kisielnickiego w Lublinie (czerwiec-lipiec 1886), Jana Żołopińskiego (sierpień-listopad 1886), Karola Kremskiego (listopad 1886 – styczeń 1887) i Maurycego Kisielnickiego (styczeń-kwiecień 1887). 28 kwietnia 1887 wraz z Józefem Głodowskim zorganizował w Częstochowie zespół, z którym w maju odwiedził Kutno, Łęczycę, Koło i Kalisz, w czerwcu Radom i Końskie, w lipcu Sandomierz, potem Puławy, Nałęczów i Koło (przedstawienia do 28 września 1887). Po przerwie prowadzili zespół w Łomży (listopad 1887), Kole (grudzień 1887), Turku (grudzień 1887 – styczeń 1888), Łęczycy (styczeń – czerwiec 1888). Od października 1888 do sierpnia 1889 występował w zespole Lucjana Dobrzańskiego i Jana Reckiego m.in. w Radomiu.

Potem przerwał na kilka lat działalność aktorską. Mieszkając w Radomiu prowadził tam księgarnię i organizował przedstawienia amatorskie. 8 lipca 1890 ożenił się z Heleną Marczewską. W marcu 1895 występował w zespole Feliksa Ratajewicza, od lipca do września 1895 prowadził własny zespół w Puławach (z dojazdami do Łukowa), od października do końca 1895 występował znów u Feliksa Ratajewicza, a w styczniu 1896 razem z Józefem Głodowskim prowadził zespół w Pułtusku i Łowiczu.

Opuściwszy scenę osiadł w Warszawie i pracował jako dziennikarz w „Kurierze Warszawskim” i w „Biesiadzie Literackiej”. Stale organizował przedstawienia amatorskie, najpierw Towarzystwa Dobroczynności, potem Koła Miłośników Sceny, Polskiego Towarzystwa Dramatycznego, wreszcie Stowarzyszenia Handlowców.

Po kilkunastoletniej przerwie zaczął znów występować w zespołach zawodowych na prowincji, m.in. brał udział w objeździe zespołu Heleny Marcello-Palińskiej (1908) i występował w krakowskim Teatrze Ludowym (1909/10). Kilkakrotnie też sam organizował zespoły, m.in. w 1908 dawał przedstawienia w Druskiennikach i Suwałkach (lipiec–wrzesień), w 1909 od czerwca do sierpnia w Druskiennikach (z dojazdami do Grodna), w październiku tego roku w Humaniu, a w listopadzie w Chełmie, w 1911 w Połądze i Lipawie (lipiec–sierpień), w 1912 znowu w Połądze.

Po długim okresie pracy w zespołach amatorskich w 1923 na prośbę Juliusza Osterwy wystąpił w roli Krzysztofa Cedry (Turoń) w Teatrze Reduta w Warszawie.

Hoffman nie był wybitnym aktorem, ale w zespołach prowincjonalnych grywał niekiedy większe role, m. in. Wojewodę (Mazepa). Najczęściej występował w rolach charakterystycznych, jak np. Heliodor (Marcowy kawaler), Durnicki (Gęsi i gąski), Clapson (Dom wariatów).

Był jednym z inicjatorów zbudowania Schroniska Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.

W zespołach zawodowych i amatorskich przez całe życie dawał wyraz wywodzącemu się z ideologii pozytywistycznej przeświadczeniu o oświatowym znaczeniu teatru. Podobnym celom służyła jego długoletnia działalność literacka i dziennikarska. Ogłosił zawierającą m.in. wspomnienia broszurę Listy ex-aktora do ex-aktora (Radom 1891), obrazki dramatyczne, jak Stracone gniazdo, U ognia, przeznaczone dla amatorów zbiory monologów i dialogów, m.in. Wieczory artystyczno-literackie (Warszawa 1897), a także poezje i opowiadania.

Bibliografia

Adwentowicz; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; PSB IX (J. Rużyło-Pawłowska); Wspomnienia aktorów (il.); Zelwerowicz s. 82-101; Biesiada lit. 1912 nr 36; Kur. warsz. 1937 nr 338; Prz. Humanistyczny 1961 nr 5 (J. Rużyło-Pawłowska); Materiały archiwalne, zb. S. Dąbrowskiego.

Ikonografia

Fot. pryw. – IS PAN.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji