Jan Pawłowski
PAWŁOWSKI Jan (30 I 1878 Radom - 7 V 1936 Świder k. Warszawy), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był mężem -> Heleny Łąckiej, potem aktorki Aldony Pancerzyńskiej-Herburt. Debiutował zapewne w 1896 w zespole Cz. Janowskiego w Dąbrowie Górniczej, potem występował w Łodzi, a w 1897 w zespole R. Romanowicza w Kaliszu. Na sez. 1898/99 został zaangażowany do t. pozn., w sez. 1899/1900 występował w zespole F. Felińskiego w Sosnowcu, a w sez. 1900/01 w t. krak., gdzie na premierowym przedstawieniu grał Poetę ("Wesele"). W lecie 1901 występował w warsz. t. ogr. Fantazja. W listopadzie tego roku wyjechał z zespołem B. Boleslawskiego do Odessy, a w 1902 do Moskwy. Na sez. 1902/03 ponownie zaangażował się do t. krak., w sez. 1903/04 występował w Poznaniu (debiutował tam jako reżyser wystawieniem "Upiorów"), w lecie 1906 był reżyserem w zespole F. Felińskiego w Ciechocinku, we wrześniu tego roku występował w Wilnie i pozostał tam przez cały sezon, w sez. 1907/08 początkowo występował w T. Małym w Warszawie, następnie przeniósł się do Łodzi, w czerwcu 1908 grał w zespole F. Felińskiego w Ciechocinku, potem w zespole objazdowym K. Adwentowicza, a od grudnia tego roku należał do zespołu t. warsz. Momus, którego dyr. (po odejściu A. Szyfmana) objął w marcu 1910. Na wiosnę tego roku wyjechał ze swoim zespołem na występy gościnne, m.in. do Łodzi, Rypina, Kalisza, Petersburga, Moskwy, Rygi, Łucka, Żytomierza, Kijowa, Lwowa, Krakowa, Zakopanego, a nawet do Pragi, Wiednia i Paryża. We wrześniu 1911 reżyserował w Wilnie przedstawienia organizowane przez działówkę, a od jesieni tego roku z Julianem Strycharskim kierował t. wil. na Placu Łukiskim, od lutego 1912 i w sez. 1912/13 występował w łódź. T. Popularnym, jesienią 1913 w T. Małym w Warszawie, potem gościnnie w T. Polskim w Kijowie, następnie zaangażował się jako aktor i reżyser do Łodzi. W sez. 1914/15 był reżyserem T. Małego w Warszawie, jesienią 1915 występował gościnnie w T. Rozmaitości, a w sez. 1915/16 ponownie grał i reżyserował w T. Małym. Od 1 VII 1916 stale należał do zespołu T. Letniego. W sez. 1922/23 reżyserował w warsz. t. Qui Pro Quo oraz w T. Praskim, w sez. 1923/24 był głównym reżyserem w t. łódz. (22 II 1924 obchodził tam jubileusz dwudziestopięciolecia pracy scen.), w sez. 1924/25 kierownikiem artyst. warsz. T. im. Fredry, w sez. 1925/26 należał do zespołu T. Letniego. W maju 1926 występował gościnnie w T. Małym we Lwowie, a w lipcu 1927 grał z zespołem tego t. w Krynicy. W sez. 1926/27 był w zespole warsz. t. Ćwiklińskiej i Fertnera. W sez. 1930/31 należał z ramienia Zarządu Głównego ZASP do zarządu Zrzeszenia t. łódzkich. W 1931 reżyserował w T. Nowości w Warszawie, w 1932 w Qui Pro Quo, a w sez. 1932/33 był kierownikiem warsz. T. Artystów. Miał dobre warunki zewnętrzne; grał przede wszystkim amantów charakterystycznych. Role: Strełkow ("Tamten"), Fikalski ("Dom otwarty"), Mrozik ("Wesele Fonsia"), Szkopek ("Myszy bez kota"), Kochanek ("Ich czworo"), Maurycy Silberzweig ("Małka Szwarcenkopf"). Dość często występował także w filmach, m.in. w "Mętach Warszawy" (1914) i "Arabelli" (1917).
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 242-243 (il.); Kaczorowska-Herman: T. Popularny s. 24 (il.); Małkowski: Moje wspomnienia; Olszewski: Z kronik teatr.; Romer-Ochenkowska s. 29, 48; Sempoliński: Wielcy artyści; Szyfman: Labirynt; Wroczyński: Pół wieku s. 174; EMTA 1898 nr 39; Kur. warsz. 1936 nr 128; Pam. teatr. 1968 z. 3 (E. Krasiński: Teatr Artystów); Afisze i programy, IS PAN; Mika; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: S. Rzecki: Portret, karyk., rys. (tbl. Momus), 1909, repr. - IS PAN, MTWarszawa; Z. Nirnstein: Portret, karyk., rys. - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa.
Film.: 1916 - Bestia.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
