Eugeniusz Baryka-Zawistowski
BARYKA Eugeniusz, właściwie Eugeniusz Zawistowski (23 listopada 1904 Warszawa – 23 lutego 1945 Berlin),
aktor.
Był synem Teofila Zawistowskiego i Józefy z domu Bellon, Francuzki z pochodzenia; bratem aktora, reżysera i dyrektora teatralnego Romana Zawistowskiego; mężem Wiktorii Zawistowskiej z domu Lejter, po wojnie inspicjentki i suflerki w Teatrze Polskim w Warszawie (1920–2001; ślub w 1940 w Warszawie); ojcem Elżbiety Zawistowskiej, aktorki i reżyserki (1942–2012).
Po skończeniu gimnazjum w Warszawie, uczył się aktorstwa na kursach u K. Pomiana, byłego wykładowcy w Klasie Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym; w lipcu 1921 w Warszawie zdał egzamin, na którym wypadł pozytywnie. Rzemiosło aktorskie doskonalił w Zespole Reduty; od czerwca do sierpnia 1933 brał udział w objazdach ze sztuką Murzynek (grał Leleskiego), a we wrześniu tego roku grał tę rolę w siedzibie Instytutu Reduty w Warszawie. Dla odróżnienia od brata, z którym często mylono go na scenie i w recenzjach, przybrał pseudonim Baryka. W sezonach 1933/34–1936/37 występował w Teatrze Polskim w Poznaniu; w pierwszym sezonie figurował na afiszach pod nazwiskiem Zawistowski, potem używał już pseudonimu Baryka. Zagrał takie role, jak: Kacper (Wesele), Szofer (Fanny), Piernikiewicz (Dom otwarty) 1933; Marcellus (Hamlet), Antoś (Klub kawalerów), Władek (Żołnierz królowej Madagaskaru) – 1934; Szofer (Rozkoszna dziewczyna), Piotruś (Lekarz mimo woli), Don Alonzo (Cyd), Jakub (Judasz z Kariothu), Henryk (Grube ryby) – 1935; Mr Gibson (Pierwszy występ Jenny), Mówca (Wyzwolenie), Feste (Wieczór trzech króli) – 1936; Stefan (Podwójna buchalteria), Fabrizio (Mirandolina) – 1937. W sezonie 1937/38 grał w Teatrach Miejskich we Lwowie, np. Renégo (Król włóczęgów), Wilkołaka (Legenda), Szczepana (Ożenek, wystawiony pt. Swaty), Johna (Domek z kart Bruno Granichstädtena); w 1938/39 występował w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy i gościnnie w Teatrze Malickiej w Warszawie, np. w roli „muzykalnego listonosza” w Odrobinie miłości.
Po wybuchu II wojny światowej wrócił do Warszawy, w czasie okupacji niemieckiej zarabiał na życie jako rikszarz, sprzedawca chleba. Aresztowany przez Niemców w sierpniu 1944 podczas ulicznej łapanki, został wywieziony do obozu pracy w Berlinie i tam zmarł w czasie doświadczalnej operacji.
Bibliografia
Boy: Pisma t. 28; Formanowicz, Guderian-Czaplińska: Teatr. Arkadia (il.); Koczanowicz s. 134, 135; Łoza: Czy wiesz (tu błędna data urodzin); Osiński: Pamięć Reduty; Stokowa: Wyspiański, Teatr pol. we Lwowie; Troczyński: Pisma teatr.; Warnecki; Ilustr. Prz. Teatr. 1921 nr 27; Kur. Warsz. 1938 nr 28, 44, 184, 269, 317; Pam. Teatr. 1999 z. 2 s. 58, 63; Rampa 1938/39 nr 1; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Programy, IS PAN (m.in. „Dom wariatów”, Bydgoszcz 1938/39; il.); Akta Wiktorii Zawistowskiej, ZASP, Hałabuda: Repertuar; Inf. Elżbiety Zawistowskiej-Zatwarskiej.
Ikonografia
A. Bilski: Portret z. R. Zawistowskim, karyk., rys., repr. Guderian-Czaplińska: Album teatralne s. 75; Fot. – Bibl. Raczyńskich, Poznań.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. 1, Instytut Sztuki PAN Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
