Osoby

BAR Adam Ignacy, ur. 20.12.1895, Stanisławów – zm. 29.03.1955, Kraków.

Historyk literatury i teatru, bibliograf, bibliotekarz, edytor. Opracował dzieje teatrów krakowskich, a osobną uwagę poświęcił dyrekcji Stanisława Koźmiana.

W latach 1915-1920 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie pracował w redakcjach pism „Nowości Ilustrowane” i „Nowa Reforma”. W 1922 otrzymał stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy Charakterystyka i źródła powieści Kraszewskiego, która (po opublikowaniu) stanowi debiut naukowy badacza. Od 1925 pracował w Bibliotece Jagiellońskiej – najpierw w oddziale rękopisów, następnie od 1930 kierował oddziałem czasopism. W czasie okupacji był redaktorem i wydawcą „Dziennika Polskiego” oraz „Tygodnika Polskiego”. Stworzył (liczący 500 tytułów) jeden z najbogatszych zbiorów prasy konspiracyjnej w Polsce. Od 1949 redagował „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”. W latach 1951-1955 pracował jako organizator i kierownik oddziału informacji bibliograficznej. Po habilitacji z historii literatury polskiej w 1945 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 1946 także w Wyższej Szkole Nauk Społecznych, gdzie był dziekanem Wydziału Oświatowo-Społecznego. Od 1948 do 1953 kierował krakowską Pracownią Bibliograficzną Instytutu Badań Literackich PAN, która (wspólnie z ośrodkiem poznańskim) kontynuowała prace nad retrospektywną Bibliografią zawartości literackiej czasopism polskich XIX i XX w. (do 1939 r.), zwyczajowo nazywaną do dziś „kartoteką Bara”. Pozostaje ona niezmiennie jednym z najważniejszych źródeł danych bibliograficznych dotyczących literatury polskiej XIX i pierwszej połowy XX wieku, a także – co ważne – ówczesnej krytyki literackiej i artystycznej. Z bibliografii Bara można obecnie korzystać online.

Najważniejsze osiągnięcia naukowe Adama Bara stanowią opracowania bibliograficzne (niektóre są kontynuowane do chwili obecnej), słownikowe oraz krytyczna edycja pism Władysława Reymonta (20 tomów) czy Karola Miarki. Natomiast zainteresowania teatrem badacza przełożyły się na dwie istotne pozycje jego autorstwa.

Pierwsza z nich to próba syntezy wydana pt. Dzieje teatrów krakowskich, w której autor (koncentrując się głównie na XIX stuleciu) nie odstępuje od tradycyjnych, rejestrowo-pamiętnikarskich metod pracy nad zagadnieniami teatralnymi, a w analizie proponuje podział związany z sekwencjami kolejnych dyrekcji. Pokazuje też sposób organizowania i administrowania teatrów w Krakowie, kataloguje zespoły aktorskie i ważniejsze wystawiane sztuki.

W drugim opracowaniu, Teatr krakowski pod dyrekcją Koźmiana, znać już wyraźne pogłębienie sposobu oświetlania spraw stricte teatralnych. Dyrekcja Stanisława Koźmiana została pokazana wieloaspektowo, tj. z uwzględnieniem kwestii doboru stosownego repertuaru, pracy dyrektora nad kulturą publiczności teatralnej i jej skutecznym wyrabianiem, a także poszukiwaniami stosownej szkoły dla (jak bardziej naturalnej) gry aktorskiej czy charakterystycznego dla krakowskiej sceny stylu scenograficznego.

Bibliografia

Teatralia

• Czartoryski [Adam Kazimierz] jako teoretyk i historyk dramatu, „Pamiętnik Literacki” 1930, z. 3;
• Dzieje teatrów krakowskich, Kraków 1931;
• Teatr krakowski pod dyrekcją Koźmiana, Lwów 1939;
• Teatr szlachty wołyńskiej, [w:] Księga ku czci J.I. Kraszewskiego, Łuck 1939.

Ponadto

• Charakterystyka i źródła powieści Kraszewskiego w latach 1830-1850, Warszawa 1924;
• Słownik pseudonimów i kryptonimów pisarzy polskich oraz Polski dotyczących. Oprac. Adam Bar przy współudziale W.T. Wisłockiego i T. Godłowskiego, t. 1-3, Kraków 1936-1938 (przedruk fotooffsetowy Warszawa 1980);
• Kumoszki na Parnasie, Kraków 1947.

Prace edytorskie

• Karol Miarka, Wybór pism z portretem, Katowice 1939;
• Kazimierz Brodziński, O klasyczności i romantyczności, Kraków 1946;
• Alojzy Feliński, Barbara Radziwiłłówna. Tragedia w 5 aktach, Kraków 1946;
• J.I Kraszewski, Stara baśń. Powieść z XIX w., Kraków 1949;
• W.S. Reymont, Pisma. Przedmowa Z. Szweykowski, t. 1-20, Warszawa 1948-1952.

Ponadto A.B. wraz z żoną Ireną sporządzili kartotekę polskiej bibliografii teatrologicznej, doprowadzonej do roku 1939 (nieopublikowany katalog jest dostępny w Bibliotece Jagiellońskiej przy ul. Mickiewicza 22 w Krakowie).

Milan Lesiak