Gabriela Morska-Popławska
MORSKA Gabriela, właśc. Gabriela Kuliczkowska, zamężna Popławska
(21 marca 1867[1] Szczekociny – 18 września 1928 Warszawa),
aktorka
Była córką Stanisława Kuliczkowskiego i Henryki z domu Wayde, siostrą Władysława Włodkowskiego, żoną Józefa Popławskiego. Po skończeniu szkoły średniej brała udział w przedstawieniach amatorskich w teatrze Towarzystwa Dobroczynności w Warszawie. Na scenę zawodową przygotowywała się pod kierunkiem Anastazego Trapszy.
W 1886–90 występowała w Teatrze Polskim w Poznaniu; w lecie 1889 i 1890 uczestniczyła w objazdach zespołu poznańskiego i w jego występach w warszawskim teatrze ogródkowym Wodewil. Na sezon 1890/91 miała być zaangażowana do teatru lwowskiego, do czego nie doszło. W sezonie tym występowała w Łodzi w zespole Karola Kopczewskiego, z którym w lecie 1891 grała w warszawskim teatrze ogródkowym Belle Vue. W sezonie 1891/92 z zespołem Łucjana Kościeleckiego występowała w Petersburgu.
19 marca 1892 debiutowała w Warszawskich Teatrach Rządowych w roli Klary (Śluby panieńskie), następnie grała także Katarzynę (Koniec Sodomy) i rolę tytułową w Lenie. Krytycy ocenili debiut przychylnie, podkreślając jednak, że „jej zdolności nie przekraczają granic liryzmu”. Wbrew zapowiedziom nie została zaangażowana do WTR. W sezonie 1892/93 z zespołem Kazimierza Kamińskiego występowała w Petersburgu i w Moskwie. Od 22 października 1893 do jesieni 1897 była zaangażowana w Teatrze Miejskim w Krakowie; w tym czasie była już żoną aktora Józefa Popławskiego i używała czasem nazwiska Morska-Popławska.
Pragnąc pójść w ślady Heleny Modrzejewskiej zaczęła uczyć się języka angielskiego i w 1898 wyjechała do Anglii. W lutym tego roku wystąpiła kilkakrotnie w miejscowości St. Leonards oraz na jednej z małych scen Londynu (The Working Men College). Występy te nie przyniosły jej oczekiwanego powodzenia.
Po powrocie do kraju występowała gościnnie w Teatrze Miejskim w Krakowie (kwiecień i maj 1898). Następnie wraz ze swym mężem zorganizowała zespół, który od września 1898 do marca 1899 odwiedził kolejno: Rygę, Petersburg (od 24 listopada do 15 grudnia 1898), Moskwę, Charków, Jekatierynosław, Kiszyniów, Kamienskoje, Odessę, Kijów i ponownie Odessę. W 1900 występowała w Petersburgu z zespołem Michała Wołowskiego, a w lipcu tego roku w Sosnowcu w zespole Felicjana Felińskiego) (gościnnie). Na sezon 1900/01 została zaangażowana do Teatru Miejskiego w Krakowie.
W lipcu i w sierpniu 1901 wystąpiła kilkakrotnie na scenie Teatru Letniego w Warszawie, m.in. w rolach Maryjki (Sobótki) i Ofelii (Hamlet), ale znów nie została zaangażowana do WTR. Wyjechała więc do Lwowa; po raz pierwszy wystąpiła w teatru lwowskiego. 20 września 1901 w roli Marii (One); pozostała tam do lipca 1904. Następnie wraz ze swym mężem i z Andrzejem Mielewskim kierowała zespołem, który w lecie 1905 dawał przedstawienia w miastach galicyjskich, m.in. w Samborze, Nowym Sączu i Stryju.
Na sezonie 1906/07 została zaangażowana do Teatru Polskiego w Wilnie i pozostała tam do 1911. Wielokrotnie występowała gościnnie: w Krakowie w Teatrze Ludowym (1903) i Teatrze Miejskim (1904, 1906, 1907), ponadto m.in. w teatrze poznańskim (1905) i w Mińsku (1906); brała też udział w wieczorach recytacyjnych, m.in. w Warszawie (1903). W sezonie 1911/12 należała do zespołu Józefa Popławskiego, z którym odwiedziła m.in. Petersburg, Kijów i Żytomierz. W 1912 występowała w Teatrze Zjednoczonym w Warszawie, w 1913 w Teatrze Popularnym w Łodzi, od 26 lutego 1916 do 1917 w Teatrze Praskim w Warszawie. Po ustąpieniu ze sceny pracowała jako urzędniczka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
Dysponowała dobrymi warunkami scenicznymi: była zgrabna, pełna wdzięku, miała żywy temperament i miły, niski głos. Wg Henryka Glińskiego wykazywała „naturalność bez najmniejszej afektacji, bez pozowania” (1892). Kilka lat później Gabriela Zapolska przedstawiła ją „jako typ artystki inteligentnej, trochę zimnej, ale panującej nad techniką sceniczną z taką maestrią, że pod tym względem nie ma równej sobie na scenach polskich”.
Miała duży i różnorodny repertuar ról dramatycznych i komediowych. Grała m.in. Pannę Młodą (Wesele), Krasawicę (Bolesław Śmiały), Laurę (Kordian), Salomeę (Harde dusze), Albinę (Dramat Kaliny), Justysię (Mąż i żona), rolę tyt. w Norze, Podstolinę (Zemsta). Za najodpowiedniejsze dla niej uznano „role konwersacyjne, liryzm spokojny, dramat skupiony”, ale powodzenie osiągała też grając Vittorina (Odrodzenie), rolę tytułową w Flipocie. Zajmowała się także tłumaczeniem utworów dramatycznych z francuskiego i angielskiego (m.in. Księżna i motyl).
Bibliografia
Almanach, Lwów 1911 s. 144 (il.); Estreicher: Drużyny s. 5; Gliński: Teatr w Petersburgu II s. 77–78, 91–92, III s. 117–120; Grzymała-Siedlecki: Pawlikowski; Koryzna I s. 165, 168, I [s. 16; Pajączkowski: Teatr lwow.; Zapolska: I Sfinks przemówi s. 280–281, 306; EMTA 1892 nr 445, 1898 nr 10, 49, 1901 nr 29; Kur. warsz. 1928 nr 261; Teatr 1928 nr 2; Afisze, IS PAN.
Ikonografia
Fot. pryw. i w rolach – MTWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973.
Zachowano konwencję bibliograficzną i większość skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
Przypisy
- ^ Barbara Berger, autorka biogramu Morskiej w PSB, ustaliła rok urodzenia na 1866 na podstawie Księgi chrztów parafii w Szczekocinach.
