Władysław Prus-Olszowski
PRUS-OLSZOWSKI Władysław, właśc. W. Olszowski, pseud. Prus (9 III 1888 Biernik k. Warszawy - 28 III 1967 Londyn), aktor. Był synem Zygmunta Olszowskiego, właściciela majątku Biernik, i Stanisławy ze Zdrojewskich. Według nie potwierdzonych informacji przed I wojną świat. występował w Łodzi oraz w Kijowie u F. Rychłowskiego. Wiadomo zaś, że w sez. 1915/16 był wodewilistą w warsz. t. Mirage i Palais de Glace. Używał wówczas pseud. Prus. W 1918-20 w Nowonikołajewsku na Syberii dowodził Szkołą Podoficerską 15 Pułku Ułanów, w 1919 tamże był filarem i kier. artyst. t. żołnierskiego (po Cz. Kadenie) pol. Dywizji Syberyjskiej. Stworzył wówczas niezwykle popularną postać Dziadka śpiewającego kuplety, którą z powodzeniem odtwarzał w kolejnych insc. "Jasełek". W okresie międzywojennym był zapewne zawodowym wojskowym. W czasie II wojny świat. był żołnierzem AK, majorem konspiracyjnego Korpusu Bezpieczeństwa, podczas powstania warsz. dowódcą odcinka Batalionu "Sokół". W maju 1945, jako kapitan żeglugi, wstąpił do warsz. oddziału Związków Zaw. Wodniaków. Poszukiwany przez służby bezpieczeństwa, w 1946 wyjechał z kraju i do końca życia przebywał na emigracji, pocz. we Włoszech (Ankona), nast. w Londynie, gdzie był kier. artyst. i reżyserem Czołówki Teatralnej l Korpusu Pol., a także autorem wystawianych przez ten zespół rewii. W dniu 2 IX 1947 został reaktywowany przez miejscowy ZASP w prawach członka rzeczywistego. W nast. latach grał w T. Polskim ZASP takie role, jak: Andrzej Górka ("Zygmunt August", 1952), Murarz I ("Zemsta", 1953), Cieśla ("Gość oczekiwany", 1954), Major Plut ("Pan Tadeusz", 1955), Maska ("Wyzwolenie", 1957), Antoś ("Klub kawalerów", 1958), Brytasz ("Książę Niezłomny", 1958), Oraczewski ("Rejtan", 1959). Równocześnie brał udział w przedstawieniach Warsztatu Teatralnego kierowanego przez W. Mireckiego, np. w sztuce "Odmłodzony Mr Gill" (1955). Od założenia w 1959 T. dla Dzieci i Młodzieży Syrena (ostatnia nazwa od 1963) był stałym współpracownikiem tej sceny i ulubieńcem dziecięcej widowni. Upamiętnił się szczególnie, wg prasy emigracyjnej, jako Dziadek ("Jasełka", 1960, 1965), Diabeł Świszczypała ("W noc wigilijną", 1962), Ruben i Cerberus ("Historya o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim", 1963). W 1962 zagrał z bezpretensjonalnym komizmem Likomedesa ("Achilles i panny") w spektaklu przygotowanym w Ognisku Pol. przez grupę teatr. Zrzeszenia Studentów i Absolwentów w Londynie pod kier. K. Ankwicz. Był jednym z seniorów aktorstwa pol. na emigracji. Po II wojnie świat. używał podwójnego nazwiska Prus-Olszowski.
Bibl.: Mirecki: Wozem Tespisa s. 219; E. Ostrowska: W Alejach spacerują "Tygrysy". Sierpień-wrzesień 1944, Warszawa 1973 s. 117, 119, 190-191; Stokowa: Wyspiański; Dz. Pol. i Dz. Żołnierza 1967 nr 77,79; Gaz. Niedzielna (Londyn) z 21 I 1962; Kur. Warsz. 1916 nr 107; Orzeł Biały-Syrena 1962 nr 3; Pam. Teatr. 1988 z. 1-2 s. 27, 51, 60, 68, 70, 72, 74; Straus: Repertuar 1915-16.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
