Maria Wojakowska
WOJAKOWSKA Maria Bończa, zamężna Szramkowska (1850 Warszawa - 28 IX 1921 Warszawa), śpiewaczka. Była córką Józefa Bończy-Wojakowskiego i Tekli z Gonzaga-Myszkowskich. Uczyła się gry na fortepianie u S. Moniuszki, śpiewu u J. Quattriniego i A. Ziółkowskiego. 24 XI 1867 wystąpiła w WTR w małej roli Pepi ("Bursze"); od 13 I 1868 zaangażowana do chóru. Jej zdolności szybko zwróciły uwagę; 31 I 1869 debiutowała w T. Wielkim w partii Zosi ("Flis"), a 24 II śpiewała Anusię ("Wolny strzelec"). Przeszła wtedy na etat solistki opery i pozostała na nim do 1893, jedynie w sez. 1885/86 należała do zespołu operetki WTR i występowała w T. Małym. W lipcu 1874 wyjechała do Bolonii i do października tego roku śpiewała w miejscowej operze w "Esmeraldzie". Od 13 IV 1893 przeszła na emeryturę; występowała później niekiedy gościnnie. Była żoną Leona Szramkowskiego, przedsiębiorcy budowlanego.
Niekorzystne warunki zewnętrzne (niski wzrost, brak urody) utrudniały jej karierę. Wyróżniała się jednak pięknym, silnym, o rozległej skali głosem sopranowym, muzykalnością, talentem aktorskim i pracowitością, toteż przez wiele lat z powodzeniem śpiewała główne partie sopranowe i mezzosopranowe w operach i operetkach. Ważniejsze z nich: Halka ("Halka"), Hanna ("Straszny dwór"), Bronia ("Hrabina"), Jawnuta ("Jawnuta"), Zerlina ("Fra Diavolo"), Oskar ("Bal maskowy"), Adalgiza ("Norma"), Klorynda ("Kopciuszek"), Małgorzata ("Hugonoci"), Eurydyka ("Orfeusz w piekle"), Gabriela ("Życie paryskie"), Galatea ("Piękna Galatea"), Orestes ("Piękna Helena").
Bibl.: Goślicki: Pamiętnik 1870, 1871; Owerłło; EMTA 1893 nr 499; Kur. warsz. 1931 nr 270; Chomiński; Jasiński; Krogulski; List Olimpii Bończa-Wojakowskiej, IS PAN.
Ikon.: T. Jaroszyński: Portret (Przedstawicielki "Halki" na scenie warszawskiej), rys., repr. Tyg. ilustr. 1894 nr 22; Fot. pryw. - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
