Józef Damse
DAMSE Józef Wiktoryn (23 grudnia 1832 Warszawa – 27 grudnia 1876 Warszawa),
aktor
Był synem Wiktoryna Józefa Damsego i Krystyny Damse, bratem Filipiny Damse, Konstancji Turczynowicz i Teresy Damse.
Po ukończeniu pięciu klas gimnazjum realnego w Warszawie rozpoczął w 1849 pracę jako urzędnik na stacji kolejowej w Piotrkowie. Jesienią 1852 wstąpił do warszawskiej szkoły dramatycznej i kształcił się pod kierunkiem Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego. 1 lipca 1853 został zaangażowany do zespołu dramatu Warszawskich Teatrów Rządowych i 12 lutego 1854 debiutował w roli Piotra (Dwóch guwernerów). W WTR występował już do końca życia, z wyjątkiem sezonu 1859/60, kiedy grał gościnnie w Teatrze Szlachty Wołyńskiej w Żytomierzu.
Według J.T.S. Jasińskiego „odznaczył się wkrótce i zdolnością, i prawdziwie wyższą twórczością pomysłów”. Na ogół jednak grał role drugorzędne, głównie ekonomów, lokajów. Wg charakterystyki J. Kotarbińskiego był „niewielki, szczupły, z twarzą chudą, serdecznie uśmiechniętą, z bystro latającymi oczyma, lekko garbatym nosem, miał właściwy sobie rodzaj komizmu i humoru łączącego wesołość z przebiegłym sprytem”. Grał m.in.: Czcionkę (Chatka w lesie), Mozera (Zbójcy), Grzempielewskiego (Marcowy kawaler), Vincentia (Poskromienie złośnicy), Kalchasa (Piękna Helena), Łatkę (Dożywocie).
26 lutego 1867 ożenił się z Marią Goździejewską. Ostatni raz wystąpił w widowisku bezpłatnym 11 września 1876 w roli Libego (Il Baccio).
Bibliografia
Kotarbiński: Aktorzy i aktorki s. 97-99; PSB V (B. Korzeniewski); Owerłło; Rapacki: Sto lat (il.); Rulikowski: Teatr warsz.; Szczublewski: Teatr warsz.; Antrakt 1876 nr 179; Kłosy 1877 nr 604 (il.); Kur. warsz. 1854 nr 201, 213,1876 nr 287; Tyg. powsz. 1881 nr 42, 43 (J. Prusinowski: Teatr w Żytomierzu); Chomiński; Jasiński; Krogulski.
Ikonografia
Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, Bibl. Jagiell.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
