Osoby

DAWIDOWICZ ABRAHAM HERSZ (CWI) (1877-prawd. 1942) - kantor, kompozytor, pedagog;
Pochodził z okolic Grodna (litewski akcent pozostał mu do końca życia). Jako mały chłopiec uczył się śpiewu u miejscowych kantorów. Później w Białymstoku u Jakuba Bermana poznawał teorię muzyki i podstawy harmonii, natomiast u Mosze "Basa" (Mosze Rabinowicz) przygotowywał się do zawodu kantora. W tym okresie zaczął też komponować, głównie do tekstów poezji hebrajskiej, oraz podjął pierw-sze próby prowadzenia własnego chóru.
Po przybyciu do Kalisza został dyrygentem u wybitnego kantora Noacha Za-łudkowskiego, którego dom był miejscem spotkań miejscowej inteligencji. Załud-kowski wprowadził go nie tylko w arkana sztuki muzycznej i zaszczepił w nim wrażliwość na otaczające piękno, ale i uczulił na niedolę narodu żydowskiego, co zadecydowało o przystąpieniu D. do kaliskiej organizacji syjonistycznej. Niedługo potem stał się on jednym z najbardziej aktywnych członków tego ruch w mieście. Wkrótce jednak opuścił Kalisz, który wydawał mu się zbyt prowincjonalnym i ciasnym dla jego aspiracji, i przeniósł się do Odessy - ówczesnego centrum kulturalnego Żydów.
Tu przystąpił do ruchu "Bnej Mosze" kierowanego przez Achada Haama. Stał się orędownikiem mówienia w języku hebrajskim. W kółkach śpiewaczych oraz w szkole postępowej, które organizował, i gdzie uczył śpiewu, popularyzował pieśni hebrajskie oraz przygotowywał programy związane z ważnymi dla Żydów datami. Również komponował.
Po zwolnieniu się miejsca, objął posadę dyrygenta w synagodze im. Noży-ków w Warszawie. To stanowisko piastował przez prawie 40 lat. W tym okresie wzniósł tradycyjną modlitwę na wysoki poziom artystyczny, dzięki czemu synago-ga stała się kulturalnym centrum rozwoju świadomości narodowej, syjonistycznej i tradycyjnej. Starał się uczynić muzykę ważnym elementem kultury żydowskiej Wy-szukiwał i edukował zdolne dzieci i młodzież, dla których napisał kilka podręczni-ków do nauki muzyki oraz opracował stosowny do wieku repertuar, m.in. w związ-ku z konferencją kultury hebrajskiej "Tarbut" w Warszawie (1922) wydał zbiorek pieśni dla dzieci Melodie cz. I (Neginot), zawierający 98 piosenek. Wiele z nich było tłumaczone na jidysz. Opublikował także podręczniki solfeżu (jedyne tego rodzaju w latach 20.) oraz ćwiczenia i etiudy.
W synagodze prowadził sześćdziesięcioosobowy chór. Jako kantor sięgał do korzeni żydowskiej muzyki, łącząc je umiejętnie z nowym repertuarem. Kładł na-cisk na emisję głosu i na oddech. Wielu z członków jego chóru zostało w przyszło-ści kantorami w synagogach Polski i za granicą, m.in. Abraham Barkin, Jakub Lichterman.
Był także nauczycielem muzyki w Państwowym Seminarium dla Nauczycieli Religii Mojżeszowej, jedynej tego typu szkole w Polsce. Wykładał tam naukę sol-feżu i podstawy teorii muzyki. Kładł nacisk na naukę pieśni żydowskich i polskich. Prowadził również szkolny chór, który w 1930 zajął II miejsce w konkursie chórów państwowych szkół średnich, co było ogromnym sukcesem w nie wolnej od anty-semickiej fobii Polsce. Jego działalność dyrygencką, chóralną i pedagogiczną uznała i doceniła nawet antyżydowska prasa.
W 1933 wraz z chórem wziął udział w głośnym okolicznościowym koncercie w sali "Colosseum" z okazji dwudziestopięciolecia działalności muzycznej Mosze Szneura.
Jako kompozytor tworzył utwory o charakterze liturgicznym i pieśni świątecz-ne, m.in. Dziś mamy Purym (Hajom lanu Purim), Święto Purym (Chag Purim), w których sięgał do muzycznych akcentów biblijnych. Pisał pieśni dla dzieci i mło-dzieży, m.in. Do ogrodu (Le-gani), Miła mama (Ima neima), Jesienią (Bistaw), Niech żyje ogródek (Hejdad, hejdad gina ktana) oraz utwory okazjonalne, np. Wyjdźcie i śpiewajcie (Ceu weronu) z tekstem Josefa Heftmana, pieśń, która stała się hymnem młodzieży syjonistycznej. Był także twórcą czterogłosowej kantaty Bar Jochaj. Jego utwory charakteryzowały się dużą melodyjnością.
Prywatnie uchodził za człowieka dobrodusznego, pełnego humoru, lubiącego życie i ludzi. Dobrze czuł się w środowisku ludzi ubogich, lubił ich słuchać i z nimi rozmawiać. Był dowcipny. Często swoje opowieści przyprawiał anegdotami i ży-dowskimi dykteryjkami. Powszechnie lubiany. i szanowany. Wysoko ceniony przez środowisko muzyczne za sięganie do żydowskich korzeni.
Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie w 1942.
Bibliografia: Fater I., Muzyka żydowska w Polsce w okresie międzywojennym, Warsza-wa 1997; Polski słownik judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie t. 1 (oprac. Borzymińska Z., Żebrowski R.), Warszawa 2003;
Źródło: Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz