Antoni Gubarzewski
GUBARZEWSKI Antoni (22 VII 1810 Bestwina pow. Wadowice- 19 VIII 1862 Kraków), dyr. teatru. Był synem Ludwika G. i Katarzyny z Garnuszewskich. Szkolę średnią ukończył w 1828, a następnie służył w Wojsku Polskim. Po ukończeniu studiów na Uniw. Jagiell. w Krakowie rozpoczął pracę najpierw w sądzie, a potem u adwokata. W 1839 złożył egzamin sądowy, następnie był "obrońcą spraw rządowych i instytutowych", a od 12 VI 1844 zastępcą prokuratora rządowego przy Trybunale Wolnego Miasta Krakowa; w 1846 został sędzią Trybunału Rzeczypospolitej Krakowskiej. Ożenił się w tym czasie z właścicielką ziemską z Ciężkowic, Wiktorią Strauss. W 1856 został zwolniony ze swego stanowiska z powodu nieznajomości jęz. niemieckiego. Uległ namowom rodziny Ładnowskich i rozpoczął w 1857 starania o wakującą dyr. t. krakowskiego. Po porozumieniu z F. Blumem, ówczesnym kierownikiem sceny pol. i niem. w Krakowie, zawarł z nim umowę na prowadzenie t. pol. i zawiązał spółkę ze swym siostrzeńcem, inż. W. Rakiewiczem. Skompletował dobry zespół (trzydzieści pięć osób), zakupił bibliotekę, dekoracje i kostiumy, wkładając w to kapitały swoje oraz rodziny. Zerwanie kontraktu przez F. Bluma i objęcie sceny pol. przez J.Pfeiffera, postawiło G. w ciężkiej sytuacji, a zaangażowany przez niego zespół pozostawał przez dłuższy czas w Krakowie bez pracy. Dopiero po długich staraniach udało mu się uzyskać zezwolenie na dawanie przedstawień w miastach Galicji Zachodniej, w większości nie posiadających stałych sal teatr., ani publiczności do t. przyzwyczajonej, ale nie zrezygnował ze swoich planów. 17 V 1857 "Teatr Polski z Krakowa" pod jego dyr. rozpoczął występy w Tarnowie (G. wystawił tam własnym kosztem teatr letni, a jesienią zimowy). W Tarnowie pozostał niemal przez rok (do 29 III 1858); w tym czasie od 13 VIII do 15 XI 1857 występował także w Nowym Sączu. W organizowaniu przedstawień pomagał mu sekretarz teatru, W. Anczyc, i reżyser A. Ładnowski. W pocz. 1858 nastąpiło pierwsze finansowe załamanie imprezy i część aktorów musiała wyjechać; G. udało się jednak na nowo zorganizować zespół. W 1858 występował z nim w Rzeszowie (od 26 III przez kwiecień i maj), Jaśle (czerwiec), Rzeszowie (od 8 VI), Iwoniczu (8-31 VII), Bochni (sierpień), Tarnowie (do 12 IX) i Rzeszowie (listopad 1858-styczeń 1859). W końcu listopada lub na początku grudnia 1858 G. przyjechał do Poznania i starał się o pozwolenie na występy zespołu w pozn. T. Miejskim, jednak spotkał się z odmową władz pruskich. W 1859 prowadził zespół w Nowym Sączu (od stycznia i następnie od 26 VIII do 26 XII). W 1860 ustąpił ze stanowiska, a kierownictwo zespołu przekazał A. Ładnowskiemu.
Miał ambicję stworzenia na prowincji sceny na dobrym poziomie, także z pobudek patriotycznych; chciał zdobyć dla t. pol. publiczność, która dotąd miała jedynie okazję oglądania zespołów niemieckich. Starannie dobierał zespół - występowali w nim m.in. A. Rakiewiczowa, I. Kaliciński, A. Ładnowski, B. Ładnowska (później Wolska), W. Wolski, L. Ortyński, płacił aktorom wysokie gaże, dbał o repertuar, grając przede wszystkim utwory z klasyki pol. (A. Fredro, J. Korzeniowski, W. Bogusławski). Brak zdolności administracyjnych i niepowodzenia finansowe spowodowały jednak obniżenie poziomu i wreszcie upadek jego teatru. Zmarł w ciężkich warunkach finansowych.
Bibl.: Estreicher: Teatra; PSB IX (S. Dąbrowski; tu bibl.); Pam. teatr. 1962 z. 1. (S. Dąbrowski; tu il.), z. 3/4 (M. Witkowski); Simon: Dykcjonarz.
Ikon.: NN: Portret, olej, fot. - IS PAN, zb. S. Dąbrowskiego.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
