Amelia Baranowska
BARANOWSKA Amelia, właśc. A. Baran, z Mackiewiczów (1843 Tarnów - 6 VIII 1872 Warszawa), śpiewaczka, aktorka. Była córką Adama Mackiewicza i Balbiny z Burkackich, żoną -> Józefa B. Do 1864 występowała pod nazwiskiem panieńskim. Wg J.T.S. Jasińskiego debiutowała w 1858 w t. w Żytomierzu. W 1860 uczyła się śpiewu w Warszawie. W 1862-63 z zespołem A. Miłaszewskiego występowała w Przemyślu, Jarosławiu, Stanisławowie i Stryju. W 1863-64 grała w t. krak. (od 18 III do września 1864 z częścią zespołu krak. pod dyr. A. Miłaszewskiego występowała we Lwowie). 30 X 1864 wyszła za mąż za aktora Józefa B. i odtąd używała nazwiska męża. Na początku 1865 Miłaszewski przeniósł B. na scenę lwow. i w lecie tego roku występowała w jego zespole w Lublinie, potem znów we Lwowie do wiosny 1866. W sez. 1866/67 i 1867/68 znowu występowała w Krakowie oraz z zespołem t. krak. w Poznaniu, w 1869 w zespołach A. Trapszy w Kaliszu i P. Ratajewicza w Kielcach. W 1870 debiutowała w WTR: 5 III w partii Oresta ("Piękna Helena"), 27 i 29 III w partii Honoraty ("Mąż za drzwiami"), ale mimo przychylnego przyjęcia nie została zaangażowana. W 1870-72 występowała na prowincji i w warsz. t. ogr. w zespołach: D. Feliksiewicza m.in. w Piotrkowie (1870), P. Ratajewicza w Lublinie i warsz. t. ogr. Eldorado (sez. 1870/71), A. Trapszy w Lublinie, Radomiu i Kielcach (sez. 1871/72) oraz warsz. t. ogr. Tivoli i Alhambra (lato 1872). 3 VIII 1872 podczas przedstawienia "Skalmierzanek" w t. Alhambra zapalił się od lampy gazowej jej welon; śmiertelnie poparzona zmarła w trzy dni później.
Była bardzo lubianą śpiewaczką operetkową (szczególnie w Krakowie). W repertuarze dram. grała role naiwnych i trzpiotów, zwłaszcza w farsach i wodewilach. Śpiewała m.in. takie partie jak: Alina ("Paziowie królowej Marysieńki"), Zofia ("Halka"), Galatea ("Piękna Galatea"). Grała m.in. Indianę ("Indiana i Charlemagne"), Chochlika ("Balladyna"), Dosię ("Skalmierzanki").
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie: Estreicher: Teatra; Filler: Melpomena; Goślicki: Pamiętnik 1870 s. 147; Got:Teatr Koźmiana; Miłaszewski: Spraw. 1864-69; Pepłowski: Teatr we Lwowie I s. 282, 294; Afisz teatr. 1967/68 nr 33; Kur. codz. 1872 nr 172, 173; Akt ślubu, parafia Panny Marii, Kraków (wg informacji S. Dąbrowskiego); Chomiński; Jasiński; Krogulski.
Ikon.: Fot. w rolach - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
