Osoby

Kryptonimy i pseudonimy: J. D.; D.; D…, J. Dobrzański, Red. Dz. m. p., J. Janusz); w okresie 1848–1862 teksty publikowane również anonimowo.

Ur. w 1819 (niektóre źródła podają 1820) we wsi Czarna w obwodzie sanockim, zm. 30 maja 1886 we Lwowie.

Dziennikarz i publicysta, czynny działacz polityczny stronnictwa demokratów, pisarz, recenzent teatralny, dwukrotny dyrektor teatru lwowskiego.

Był synem leśniczego, zubożała szlachecka rodzina była pochodzenia ukraińskiego, wyznania grekokatolickiego. Szkołę średnią (gimnazjum) ukończył w Przemyślu. Potem przyjechał do Lwowa, gdzie najpierw przez studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie, potem przeniósł się na wydział filozoficzny – ostatecznie studiów nie ukończył, choć, jak sam wyznał, planował podjęcie pracy naukowej i szykował się do objęcia katedry uniwersyteckiej. Naukowe projekty nigdy nie zostały zrealizowane – Dobrzański oddał się bez reszty pracy dziennikarskiej i temu zajęciu pozostał wierny, nawet wtedy, gdy kierował teatrem.

W 1841 wszedł do zespołu redagującego urzędową „Gazetę Lwowską”, tam publikował recenzje i prowadził dział krytyki teatralnej do 1845. Od 1842 był zastępcą Jana Nepomucena Kamińskiego, który w tym okresie prowadził redakcję „Gazety Lwowskiej”.

W 1843 ożenił się z Karoliną ze Smochowskich, córką znanego aktora (a później współdyrektora lwowskiego teatru) Witalisa Smochowskiego, pogłębiając tym samym swoje związki ze środowiskiem teatralnym. Z małżeństwa tego urodził się najpierw syn Stanisław (1847–1880, został popularnym aktorem komediowym, komediopisarzem, tłumaczem, współdyrektorem teatru polskiego w Poznaniu, a następnie członkiem dyrekcji teatru lwowskiego i współpracownikiem ojca na stanowisku kierownika artystycznego teatru); potem córka Celina (1851–1889, zam. Kulczycka, dramatopisarka, tłumaczka, przez pewien czas współdyrektorka teatru lwowskiego); najmłodszym dzieckiem była córka Adela.

Założenie rodziny wiązało się z potrzebą szukania dodatkowego zarobku – w 1843 Jan Dobrzański został zatrudniony jako guwerner w domu księstwa Leona i Jadwigi Sapiehów, gdzie uczył ich syna, Adama. Na tej posadzie pozostał tylko sześć miesięcy. Przez pewien czas (około czterech lat) parał się też gospodarstwem jako dzierżawca folwarku Grzymałów. Nie odwiodło go to jednak od pracy dziennikarskiej.

W 1840, będąc jeszcze studentem, rozpoczął współpracę z założonym przez znanego krawca Tomasza Kulczyckiego „Dziennikiem Mód Paryskich”, który – mimo tytułu – stał się wkrótce ważnym pismem literackim i kryptopolitycznym lwowskich demokratów (drukowali tu m.in. Leszek Dunin-Borkowski, Walenty Chłędowski, Józef Ignacy Kraszewski, Józef Dzierzkowski czy Dominik Magnuszewski). W „Dzienniku Mód Paryskich” ukazywały się w tym okresie nieliczne recenzje teatralne pisane ręką Dobrzańskiego (krytyką teatralną zajmował się wówczas przede wszystkim Leszek Dunin-Borkowski), a także kilka prób poetyckich oraz szkiców. Dobrzański objął współredakcję (z Augustem Bielowskim) „Dziennika Mód Paryskich” w 1847, kiedy ostatecznie zrezygnował z prowadzenia folwarku w Grzymałowie i wrócił na stałe do Lwowa. Podniósł rangę i kondycję tej gazety, którą anonimowy publicysta „Kuriera Lwowskiego” (1886 dodatek do nru 151) nazwał „prawdziwą strażnicą ducha narodowego”. Nawiązywał szerokie kontakty z ludźmi pióra, zachęcał do publikowania prac na łamach „Dziennika” (byli wśród nich Józef Dzierzkowski, Karol Szajnocha i Kornel Ujejski) i dał się poznać jako niezastąpiony organizator. Podjął też wydawanie cyklu tanich książek, korzystając z tekstów literackich nadsyłanych do „Dziennika Mód Paryskich”.

Zaangażowanie polityczne Dobrzańskiego zaowocowało jego czynnym udziałem w lwowskich wydarzeniach Wiosny Ludów 1848. Zajął wtedy pozycję ludowego trybuna, publicznie przemawiającego za sprawą nadania konstytucji i zniesienia pańszczyzny. Organizował też we Lwowie gwardię ludową i powołał do istnienia Radę Narodową. Dał się wówczas poznać jako polityczny aktywista, zdobywając ogromną popularność w lwowskim i galicyjskim środowisku demokratów. W roku Wiosny Ludów przez krótki czas wydawał pismo pod tytułem „Rada Narodowa”, które jednak upadło z powodu konfliktów wewnątrz redakcji – Dobrzański w to miejsce utworzył równie efemeryczną „Gazetę Narodową” (prowadził ją tylko do chwili zbombardowania Lwowa – 2 listopada 1848). W grudniu 1848 został karnie wcielony do wojska austriackiego (nie przekroczył trzydziestego roku życia i nie przedstawił dowodu szlachectwa, co, zgodnie z prawem austriackim, umożliwiało przymusowe wzięcie go w szeregi armii). Nie pomogły starania o wyreklamowanie, podejmowane prywatnie przez rodzinę i oficjalnie przez stronników sejmowych. W służbie garnizonowej pozostawał przez półtora roku. W 1850 uzyskał urlop bezterminowy, co pozwoliło mu wrócić do Lwowa.

W 1854 Dobrzański redagował „Nowiny” i pierwszą edycję „Dziennika Literackiego”, który zamyka po krótkim czasie. Od maja 1856 „Nowiny” zaczęły się jednak ukazywać pod nową nazwą – jako „Dziennik Literacki” właśnie. Żywot tego pisma będzie długi i stabilny. Dobrzański był wtedy ciągle „wojskowym na urlopie” i aż do 1862 nie mógł żadnego swojego tekstu ani żadnego wydania prowadzonych przez siebie czasopism podpisać własnym nazwiskiem (wymagałoby to każdorazowo zgody naczelnej komendy wojskowej w Wiedniu). W latach 1862–1867 redagował – już oficjalnie – „Dziennik Literacki”, wątpliwe jednak, by zajmował się wtedy krytyką teatralną, bo lwią część recenzji w „Dzienniku” pisali w tym okresie Juliusz Starkel, Władysław Łoziński i Platon Kostecki. W „Dzienniku Literackim” w latach 1858–1862 Dobrzański opublikował m.in. serię tekstów publicystycznych w rubryce „Zapiski literackie”, poświęconych głównie zagadnieniu literatury w służbie narodowego ducha i uaktywniania społecznego i politycznego. Krystyna Poklewska zwięźle scharakteryzowała „Zapiski…”, dowodząc, że są one „atakiem z pozycji romantycznych na bierność, oportunizm, rezygnację z walki zbrojnej na rzecz pracy organicznej, reprezentowane przez starsze pokolenie” („Jan Dobrzański….”). Zajmowały go również inne sprawy, np. kwestia kobieca (tu jego poglądy, początkowo ostrożne, ewoluowały stopniowo ku przekonaniu o potrzebie równorzędnego traktowania obu płci zarówno wobec prawa, jak możliwości kształcenia się). Prowadził też dział „Fotografie” oraz cykliczny, różnotematyczny „Przewodnik”, a wreszcie zajmował się teatrem.

W 1861 Dobrzański wszedł do redakcji „Gazety Narodowej” (zbieżność tytułów z pismem prowadzonym przezeń w 1848 jest przypadkowa). W 1865 zrezygnował z prowadzenia „Dziennika Literackiego”, wykupił bowiem na własność „Gazetę Narodową” – pozostał na stanowisku redaktora odpowiedzialnego przez dwie dekady, czyli do 1885. Artykuły na tematy teatralne oraz recenzje publikowali tam różni autorzy (m.in. Józef Tretiak, Władysław Łoziński, Bolesław Spausta, Zygmunt Sarnecki, Bolesław Czerwieński, Platon Kostecki), nazwisko Jana Dobrzańskiego nie pojawiało się pod poszczególnymi tekstami; sądzić można, że wiele z niepodpisanych wypowiedzi (w tym na tematy teatralne) wyszło spod jego pióra, większość z nich jednak dotyczy spraw teatru jako instytucji. Dobrzański nie tylko figurował jako redaktor odpowiedzialny i właściciel pisma, ale przez dwadzieścia lat nadawał gazecie ton, więc jego nazwisko nie bez powodu utożsamia się najsilniej z tym właśnie dziennikiem.

W okresie powstania styczniowego Dobrzański działał głównie jako demokratyczny dziennikarz, z zapałem oddając się publicystyce politycznej, nie tylko jednak. W 1862 został członkiem Ławy Lwowskiej, założył też Komitet Bratniej Pomocy. Był za to represjonowany (m.in. w lipcu 1864 skazano go na 4 miesiące więzienia).

Prowadzenie „Gazety Narodowej” przypada też na okres jego bezpośrednich związków z teatrem lwowskim (przynależność do Komitetu Założycieli Akcyjnego Towarzystwa Przyjaciół Sceny Narodowej, dwie kadencje dyrekcyjne), co sprawiało, że w tym okresie interesowały go głównie sprawy teatru jako instytucji (kwestie organizacyjne, osobowe, finansowe, prawne), a od 1865 występował wytrwale w sprawie likwidacji przywileju skarbkowskiego, który uniemożliwiał usunięcie ze Lwowa niemieckiego zespołu dramatu i opery, stanowiącego poważne obciążenie finansowe i ograniczającego samodzielność i rozwój teatru polskiego. Dobrzański był inicjatorem i animatorem kampanii prasowej, która zaowocowała m.in. serią artykułów pisanych pod hasłem „Precz z teatrem niemieckim!”. W 1872, po siedmiu latach starań, przywilej został ostatecznie anulowany, a w następstwie zespół dramatu i opery austriackiej opuścił Lwów, w czym najpoważniejszą zasługę miał właśnie Jan Dobrzański. Nim to nastąpiło, był inicjatorem i jednym z pierwszych członków Towarzystwa Przyjaciół Sceny Narodowej we Lwowie, powstałego w 1869 dla wspierania polskiego teatru. Jednym z zadań Towarzystwa było założenie i utrzymanie we współpracy z dyrekcją teatru (wówczas w osobie Adama Miłaszewskiego) szkoły dramatycznej. Szkoła istniała przez dwa lata. Gdy Miłaszewski złożył dymisję w 1872, Towarzystwo Przyjaciół Sceny przekształciło się w Akcyjne Towarzystwo i powzięło (w czym także najważniejszy głos miał Jan Dobrzański) zamiar przejęcia dyrekcji teatru we Lwowie. Dobrzański wszedł w skład Komitetu Założycieli ATPSN, które do chwili wyboru stałej dyrekcji pełniło funkcję kierownictwa zbiorowego. Niewątpliwym osiągnięciem Komitetu Założycieli było powołanie do istnienia opery polskiej we Lwowie, pierwszej i jedynej w Galicji (polska opera działała dotąd tylko w Warszawie). Do pełnego ukonstytuowania Towarzystwa Przyjaciół Sceny nigdy jednak nie doszło, zbiorowa dyrekcja o zmiennym składzie przetrwała trzy lata. Jan Dobrzański wystąpił z niej jeszcze w 1872, zaś w 1874 członkowie Komitetu Założycieli przelali swe prawa na trzyosobową spółkę artystów. I ten pomysł okazał się chybiony, skład spółki aktorskiej kilkakrotnie zresztą się zmieniał.

Był to okres trudny, liczne konflikty destabilizowały pracę teatru, w 1875 zrezygnowano więc z tej formy zarządzania teatrem. W wyniku konkursu dyrekcję w czerwcu 1875 otrzymał na sześć lat Jan Dobrzański do spółki z Janem Tańskim. Ten ostatni jednak wkrótce zmarł, więc współdyrektorem uczynił Dobrzański swojego syna Stanisława. W tym tandemie Jan zajmował się administracją przedsiębiorstwa, zaś Stanisław – kierownictwem artystycznym. Była to wyjątkowo udana dyrekcja, Dobrzańscy wydźwignęli teatr we Lwowie na wysoki poziom, ustabilizowali zespół artystyczny w doborowym składzie, dbali o dobry repertuar, podtrzymali i rozwinęli byt młodej sceny operowej. Stanisław Dobrzański zmarł przed końcem kadencji, w 1880, w ostatnim sezonie Jan Dobrzański prowadził teatr samodzielnie.

Dyrekcję lwowskiego teatru powierzono mu raz jeszcze w 1883, po nieudanej, przerwanej w połowie ponownej dyrekcji Adama Miłaszewskiego. Jan Dobrzański miał prowadzić teatr Skarbkowski aż do 1892, dziewięcioletnią w zamierzeniu kadencję przerwała jednak śmierć dyrektora 30 maja 1886. W latach 1883–1886 w kierowaniu teatrem pomagała mu córka Celina, która po śmierci ojca jeszcze przez mniej więcej rok kierowała lwowskim teatrem, najpierw w spółce ze Stanisławem Niedzielskim, potem – z Władysławem Barączem.

Jan Dobrzański spoczął w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Obelisk nagrobny zdobi medalion z jego płaskorzeźbioną podobizną.

Dobrzański jako krytyk teatralny

Aktywność Jana Dobrzańskiego była imponująca – co przyznawali zarówno jego przyjaciele, jak przeciwnicy. Był postacią szeroko znaną, należał do najbardziej opiniotwórczych indywidualności swojego czasu. Mówi się o nim jako twórcy modelu nowoczesnego dziennikarza. O ile na polu polityki miał licznych przeciwników (przede wszystkim w obozie konserwatystów), o tyle jako dyrektor teatru cieszył się powszechnym uznaniem i szacunkiem. Jego działalność recenzencka pozostaje jednak w cieniu innych dokonań. O Dobrzańskim pisano i pisze się dziś przede wszystkim jako o wybitnym dziennikarzu, dyrektorze teatru i wyrazistym politycznie publicyście, niewiele miejsca poświęcając jego recenzjom. Trudno, nie mając pewności co do autorstwa bardzo wielu z nich, nakreślić wiarygodny portret Dobrzańskiego krytyka. Można założyć, że mniej interesowała go analiza artystycznej koncepcji spektaklu niż wartość tekstu dramatycznego. Tłumaczy się to nie tylko tendencjami panującymi w epoce, ale przede wszystkim faktem, że on sam był człowiekiem pióra – spojrzenie z perspektywy pisarskiej było mu więc najbliższe. Wiemy jednak o kilku recenzjach, w których światło pada na postać dramatyczną, a tym samym na odtwarzającego ją aktora. Jednym z takich tekstów jest „Hamlet” („Dziennik Mód Paryskich” 1845, nr 6). O jego przekonaniu, że literatura (także dramatyczna) powinna stać się instrumentem wychowania obywatelskiego, była już mowa. Podobnie postrzegał artystów scenicznych, widząc w nich nie tylko wcielenia postaci dramatycznych, ale i osoby prywatne, prezentujące określone postawy. Jego bliskie kontakty ze „starym” zespołem Jana Nepomucena Kamińskiego silnie zaważyły na nieprzychylnym nastawieniu, z jakim oceniał początkującego Bogumiła Dawisona, aktora wielkiego talentu i wrażliwości. Recenzja Szekspirowskiego „Hamleta” w „Dzienniku Mód Paryskich” koncentruje się właśnie na tym aktorze i sposobie, w jaki odegrał rolę tytułową. Wydaje się jednak, że tekst powstał przede wszystkim po to, by wskazać niedostatki Dawisona, zarówno jeśli chodzi o sposób rozumienia postaci Hamleta, jak sposób oddania jej na scenie. Wyszedłszy od interpretacji postaci dramatycznej, krytyk wskazuje rozbieżności pomiędzy użytymi przez aktora środkami, a efektem, jakiego należałoby oczekiwać. Zamysł jest jasny: u podstaw interpretacji scenicznej winien stać tekst dramatu i jego „kanoniczne” odczytanie – odstępstwa świadczą o niezrozumieniu lub braku umiejętności. Dobrzański poddał Dawisona jednoznacznej krytyce, nie dostrzegł ani skali jego talentu, ani nowatorstwa. Temat Dawisona wracał w innych jego artykułach i dopiero z takiej perspektywy dostrzec można, że nie kryteria artystyczne były tu dla Dobrzańskiego najważniejsze. Dziennikarz był wyrazicielem poglądu, że Dawison jest niesłusznie faworyzowany przez dyrektora Stanisława Skarbka, a jednym z argumentów, jakimi posługiwał się w wypowiedziach na temat młodego aktora, było wytykanie mu żydowskiego pochodzenia i potępienie jego występów w przedstawieniach zespołu austriackiego (Dawison biegle znał niemiecki). Wszystko to miało sugerować nie tylko niską wartość młodego aktora w zawodzie, ale również (a może zwłaszcza) jego niepatriotyczny kosmopolityzm. W efekcie atakowany Bogumił Dawison zdecydował się opuścić Lwów, wyjechał do Niemiec i tam zrobił upragnioną karierę jako jeden z najwybitniejszych tragików sceny niemieckiej.

Przypadek Dawisona był głośny i szeroko komentowany, ale w istocie odosobniony, bo wyrastał ze szczególnych uwarunkowań. Dojrzały Jan Dobrzański jako współdyrektor i dyrektor teatru ceniony był powszechnie za umiejętność dostrzegania i promowania talentów aktorskich – dzięki temu zdołał stworzyć wybitny zespół artystyczny w lwowskim teatrze lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Działalność recenzencka, jaką prowadził w latach młodości, w późniejszym czasie zmieniła charakter, co z pewnością wiązało się z jego zaangażowaniem w sprawy teatru. Jako wydawca „Gazety Narodowej” dbał o to, by ukazywały się w niej regularnie omówienia bieżącego repertuaru, wychodziły one jednak przede wszystkim spod pióra zatrudnianych przez niego krytyków. Jego samego zaś coraz silniej pochłaniały sprawy i losy teatru jako instytucji. Choć jeszcze u schyłku lat sześćdziesiątych opowiadał się za koniecznością utworzenia we Lwowie szkoły dramatycznej, to po kilku latach, gdy objął z synem dyrekcję teatru, nie wrócił do tego zamysłu. Uznał natomiast, że znacznie bardziej efektywna i korzystna będzie praktyczna nauka zawodu. Dlatego powołał i utrzymywał podczas obu swoich kadencji dyrekcyjnych instytucję tanich przedstawień popołudniowych z udziałem adeptów sztuki aktorskiej, którzy pod okiem doświadczonych członków zespołu (m.in. Marcelego Zboińskiego, Tadeusza Skalskiego i Gustawa Fiszera) przechodzili wielokrotnie próbę sceny i dopiero po uzyskaniu oczekiwanych umiejętności dopuszczani byli do występów w spektaklach wieczornych. Inaczej odnosił się Dobrzański do kształcenia śpiewaków, świadom, że warsztat wokalny wymagał specjalistycznego formowania. Dlatego w 1883 utworzył na własny koszt szkołę śpiewu operowego, w której kształcili się przyszli chórzyści, a także kilkoro późniejszych solistów lwowskiej sceny muzycznej.

Bibliografia podmiotowa

(autorstwo tekstów bez podpisu niepewne)

„Gazeta Lwowska”

1842 nr 38 (Aleksander Fredro, „Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”); 1842 nr 42 (Charles-Louis-François Desnoyer, Hippolyte Gérau, „Wariatka”; Eugène Scribe, „Szklanka wody, czyli Przyczyny i skutki”); 1842 nr 60 (Eugène Scribe, „Więzy stargane”); 1842 nr 61 (Jean-François-Alfred Bayard, Émile-Louis Vanderburch, „Ulicznik paryski”; autor nieust., „Trzy narzeczone w jednej”); 1842 nr 72 (Jan Nepomucen Kamiński, „Niebezpieczna ciotunia”; Victor-Henri-Joseph Brahain Ducange, Prosper Dinaux, „Trzydzieści lat życia szulera”; Jan Nepomucen Kamiński, „Król żołędny, czyli Szuler i grabarz”; August Wilhelm Iffland, „Gracz, czyli Dziecię stawione na kartę”); 1842 nr 74 (Eugène Scribe, „Więzy stargane”; Auguste-Jean-François Arnould, Narcisse-Louis-Pierre Fournier, „Tajemnica, czyli Pugilares”); 1842 nr 78 (Joseph Lambinon, „Gustaw, wychowaniec lasów dalekarlijskich”; Ludwik Adam Dmuszewski, „Szkoda wąsów”; Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon, czyli Krakowiacy i górale”; Molière, „Skąpiec”; Ludwik Adam Dmuszewski, „Dworek przy gościńcu”; Eugène Scribe, Lockroy, Jules Chabot de Bouin, „Młoda chrzestna mama”); 1842 nr 80 (Eugène Scribe, „Szklanka wody, czyli Przyczyny i skutki”; Joseph Lambinon, „Gustaw, wychowaniec lasów dalekarlijskich”; Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon, czyli Krakowiacy i górale”); 1842 nr 81 (Christian August Vulpius, „Karol XII pod Benderem”); 1842 nr 85 (Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon, czyli Krakowiacy i górale”; Carl Friedrich Gustav Töpfer, „Fałszywy wielki ton”); 1842 nr 109 (Franz Ignaz Holbein von Holbeinsberg, „Recepta na złośnicę, czyli Miłość wszystko może”); 1842 nr 110 (Anne-Honoré-Joseph Duveyrier (ps. Mélesville), Charles Duveyrier, „Lekarz wiejski”; Aleksander Fredro, „Odludki i poeta”); 1842 nr 120 (Marie-Emmanuel-Guillaume-Marguerite Théaulon de Lambert, „Matka na balu, a córka w domu”); 1842 nr 124 (Jan Nepomucen Kamiński, „Helena, czyli Hajdamacy na Ukrainie”); 1842 nr 144 (Friedrich Halm, „Syn puszczy”); 1843 nr 5 (Józef Korzeniowski, „Umarli i żywi”); 1845 nr 146 (Gotthold Ephraim Lessing, „Emilia Galotti”)

„Dziennik Mód Paryskich”

1841 nr 12 (Meyerbeer); 1841 nr 23 (August Friedrich Kotzebue, „Zwierciadło”; Jean-François-Alfred Bayard, Laurencin, „Zazdrość, czyli Tajemnica żony”); 1842 nr 22, nr 23 (Józef Korzeniowski, „Stary mąż”); 1843 nr 12 (Nowe dramata w teatrze lwowskim); 1843 nr 12 (Zapytanie); 1843 nr 2 (Pius Alexander Wolff, „Precjoza”); 1843 nr 25 (Andrzej Słowaczyński, „Antoni i Antosia”); 1843 nr 25 (Nowy utwór dramatyczny Józefa Korzeniowskiego, Józef Korzeniowski, „Fabrykant”); 1844 nr 11 (Dwa nowe dramata Józefa Korzeniowskiego, Józef Korzeniowski, „Panna mężatka” i „Przesądy”); 1844 nr 15 (Józef Korzeniowski, „Panna mężatka”); 1844 nr 20 (o aktorach teatru lwowskiego); 1844 nr 21 (Stanisław Doliwa Starzyński, „Matka rodu Dobratyńskich”); 1844 nr 22 (występy Marii Ceneckiej: Friedrich Schiller, „Dziewica Orleańska”; Jan Nepomucen Kamiński, „Helena, czyli Hajdamacy na Ukrainie”); 1844 nr 24 (O sztuce dramatycznej); 1845 nr 1 (Lady Makbet); 1845 nr 6 („Hamlet”); 1846 nr 2 (Gotthold Ephraim Lessing, „Emilia Galotti”); 1846 nr 3 (Prosper Dinaux, Eugène Sue, „Przypadki sieroty”); 1846 nr 10 (Adolphe Philippe Dennery, Julien de Mallian, „Maria Joanna, czyli Kobieta z gminu”); 1846 nr 12 (Karol Szajnocha, „Zonia”; Józef Korzeniowski, „Doktor medycyny”; Józef Korzeniowski, „Aniela”; Félix Pyat, Diogenes; Jean-Pons-Guillaume Viennet, „Michał Bremond”); 1846 nr 13 (Félix Pyat, „Diogenes”); 1846 nr 14 (Józef Korzeniowski, „Przesądy/Doktor medycyny”); 1847 nr 1 (Philippe-François Dumanoir, Louis-François Clairville, Léon Guillard, „Klarysa Harlowe”; Stanisław Skwarczyński, „Próba szczęścia”); 1847 nr 2 (Karol Widman, „Janoszczyk, herszt opryszków tatrzańskich”); 1847 nr 5 (Auguste-Anicet Bourgeois (ps. Anicet-Bourgeois), „Córka zbrodniarza”; Wincenty Thullie, „Bracia rzemieślnicy”);

1847 nr 10 (Józef Korzeniowski, „Młoda wdowa”); 1847 nr 13 (Józef Korzeniowski, „Sumienny zakład”); 1847 nr 18 (List z Krakowa); 1847 nr 26 (Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon, czyli Krakowiacy i górale”; Fryderyk Skarbek, :Zofia Przybylanka”; Karlschmid, „Hrabia de Monte Christo”); 1848 nr 1 (Aleksander Fredro, „Odludki i poeta”); 1848 nr 2 (Charlotte Birch-Pfeiffer, „Stefan z Głogowa”); 1848 nr 3 (Félix Pyat, „Gałganiarz paryski” [w recenzji tytuł: „Szmaciarz paryski”])

„Nowiny”

1854 nr 12 (Paul-Henri Foucher, Jules-Édouard Alboise du Pujol, „Wróżka La Voisin”); 1854 nr 13 (Philippe-François Dumanoir, Adolphe Philippe Dennery, „Chata wuja Tomasza”); 1854 nr 16 (Auguste-Anicet Bourgeois, Michel Masson, „Podrzutki”); 1854 nr 25, nr 26 (François-Joseph-Pierre-André Méry, „Guzman dzielny”); 1854 nr 34, nr 35 (Stanisław Pilat, „Zofia Morsztynówna”); 1854 nr 40 (William Shakespeare, „Chrześcijanie i Żydzi, czyli Kupiec wenecki”); 1854 nr 89 (Marie-Emmanuel-Guillaume-Marguerite Théaulon de Lambert, Alphonse Signol, „Jan, czyli Dwie epoki życia”); 1854 nr 93 (Józef Korzeniowski, „Dymitr i Maria, czyli Wróżba i zemsta”; Stanisław Bogusławski, „Stara romantyczka”; Stanisław Bogusławski, „Lwy i lwice”; Aleksander Ładnowski, „Berek zapieczętowany”; Władysław Ludwik Anczyc, „Chłopi arystokraci”; Eugène Scribe, Ernest Legouvé, „Wojna kobiet, czyli Walka o miłość”; prawdop. Molière, „Kto się kocha, ten się kłóci”); 1854 nr 97 (Eugène Scribe, „Więzy stargane”; Aleksander Fredro, „Dożywocie”; Józef Korzeniowski, „Okno na pierwszym piętrze”; Józef Korzeniowski, „Przesądy/Doktor medycyny”; Baltazar Gwozdecki, „Mieszczanie i kmiotki, czyli Handlarz bydła z krakowskiego”; Paul-Henri Foucher, Jules-Édouard Alboise du Pujol, „Wróżka La Voisin”; Adam Gorczyński, Detaksacja; Mélanie Waldor, „Nauka dla młodych panien”; Jacques-Arsène-François-Polycarpe Ancelot, Paul Dandré, „Artykuł 960, czyli Darowizna”); 1855 nr 9 (Ludwik Adam Dmuszewski, „Ułan polski/Rabunek”; 1855 nr 20 (Carl Friedrich Gustav Töpfer, „Fałszywy wielki ton”); 1855 nr 25 (Auguste-Anicet Bourgeois, Philippe-François Dumanoir, „Małżeństwo z rozkazu Napoleona”; August von Kotzebue, „Niezgody domowe”); 1855 nr 27 (Ernest Serret, Co powie świat?); 1855 nr 28 (Marie-Emmanuel-Guillaume-Marguerite Théaulon de Lambert, Adolphe Choquart, „Komornik poeta, czyli Nowy Pan Jowialski”; balet „Pepita de Oliva”); 1855 nr 38 (Jean-François Ducis [wg Szekspira], „Otello, murzyn wenecki”); 1855 nr 40 (François Ponsard, „Honor i pieniądze”); 1855 nr 43 (Wojciech Bogusławski, „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale”); 1855 nr 46 (Aleksander Fredro, „Zemsta”; Wincenty Thullie, „Pójdź tu!”; Salomon Hermann von Mosenthal, Deborah); 1855 nr 56, nr 57 (Jean-François-Alfred Bayard, Émile-Louis Vanderburch, „Ulicznik paryski”)

„Dziennik Literacki”

1857 nr 2 (Jan Nepomucen Kamiński, „Skalmierzanki”); 1857 nr 3 (Eugène Scribe, Ernest Legouvé, „Powiastki królowej Nawarry”); 1857 nr 7 (Auguste-Anicet Bourgeois, Michel Masson, „Żebraczka”); 1857 nr 10 (Eugène Scribe, Ernest Legouvé, „Adrianna Lecouvreur”); 1857 nr 18 (Eugène Scribe, „Więzy stargane”; Prosper Dinaux, Ernest Legouvé, „Ludwika de Lignerolles”); 1857 nr 118 (Ferdinand Raimund, „Marnotrawca”);1857 nr 122 (Aleksander Fredro, „Dożywocie”); 1857 nr 123 (Józef Korzeniowski, „Stary mąż”); 1857 nr 124 (Carl August West, „Donna Diana, czyli Duma i miłość”); 1857 nr 129 (Victor Hugo, „Angelo Malipieri, tyran Padwy”); 1857 nr 131 (Eugène Scribe, Anne-Honoré-Joseph Duveyrier, „Kochany dziadunio”); 1857 nr 133 (Édouard-Louis-Alexandre Brisebarre, Jean-Baptiste-Eugène Nus, „Ubodzy w Paryżu”); 1857 nr 135 (Victor Hugo, „Maria Tudor”); 1857 nr 136 (Jan Nepomucen Kamiński, „Staroświecczyzna i postęp czasu”); 1857 nr 139 (Jean-François-Alfred Bayard, Thomas-Marie-François Sauvage, „Rękawiczka i wachlarzyk”); 1857 nr 147 (Delphine de Girardin, „I radość przestrasza”; Louis-Henri Murger, Michel-Antoine-Florentin Carré, „Stary jegomość”); 1858 nr 1 (Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon, czyli Krakowiacy i górale”); 1858 nr 2, nr 3 (Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”); 1858 nr 7 (Charlotte Birch-Pfeiffer, „Noc i poranek”); 1858 nr 8 (Wincenty Thullie, „Pójdź tu!”); 1858 nr 19 (Józef Korzeniowski, „Okrężne”); 1858 nr 20 (Victor-Henri-Joseph Brahain Ducange, „Jest temu lat szesnaście”); 1858 nr 35, nr 36 (Albert Emil Brachvogel, „Narcyz”); 1858 nr 38 (Anne-Honoré-Joseph Duveyrier, Jules-Joseph-Gabriel de Lurieu, Ange-Jean-Robert Eustache, „Pułkownik z roku 1769”); 1858 nr 43 (Ferdinand Pillwitz, „Rataplan, mały dobosz”; Józef Korzeniowski, Pani kasztelanowa; Władysław Ludwik Anczyc, Chłopi arystokraci); 1858 nr 50 (Achille-Louis-Charles d’Artois de Bournonville, Jules-Henri Vernoy de Saint-Georges, „Prima Donna, czyli Mleczna siostra”); 1858 nr 54 (Auguste-Anicet Bourgeois, Michel Masson, „Przekupka paryska”); 1858 nr 56 (Jan Tomasz Seweryn Jasiński, „Karczma i żona, czyli Nowy Rok”; Ferdinand Pillwitz, „Rataplan, mały dobosz”; Jan Nepomucen Kamiński, „Skalmierzanki”; François-Victor-Armand d’Artois de Bournonville, Achille-Louis-Charles d’Artois de Bournonville, „Handel na żony”); 1858 nr 59 (Władysław Ludwik Anczyc, „Błażek opętany”); 1858 nr 61 (Émile Augier, „Gabriela”); 1858 nr 63 (Alojzy Feliński, „Barbara Radziwiłłówna”); 1858 nr 65 (Walery Łoziński, „Parafianka we Lwowie”); 1858 nr 68 (Eugène Scribe, Anne-Honoré-Joseph Duveyrier, „Zoe/Kochanek pożyczony”; Félix-Auguste Duvert, Augustin-Théodore de Lauzanne de Vauroussel, „Mina, córka burmistrza”); 1858 nr 71 (Jean-François-Alfred Bayard, Charles Lafont, „Więźniowie carowej”); 1858 nr 72 (Karol Kurpiński, „Łaska imperatora”; Édouard-Louis-Alexandre Brisebarre, Marc-Michel, „Tygrys bengalski”); 1858 nr 77 (Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”; Delphine de Girardin, „Kapelusz zegarmistrza”); 1858 nr 88 („Teatr polski w Czerniowcach”); 1858 nr 100 (August von Kotzebue, „Niezgody domowe”; Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”); 1858 nr 111 (Aleksander Fredro, „Pan Jowialski”); 1858 nr 115 (Jan Nepomucen Kamiński, „Skalmierzanki”; Aleksander Fredro, „Damy i huzary”; Józef Korzeniowski, „Fabrykant”; Stanisław Bogusławski, Stara romantyczka; Władysław Ludwik Anczyc, „Chłopi arystokraci”; Édouard-Louis-Alexandre Brisebarre, Jean-Baptiste-Eugène Nus, „Ubodzy w Paryżu”); 1858 nr 119 (Stanisław Bogusławski, „Gałganiarka warszawska”; Karol Kurpiński, „Łaska imperatora”); 1858 nr 129 (Wojciech Bogusławski, „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale”; M.W., „Nie ożenię się/Ja się nie ożenię”); 1858 nr 130 (Alojzy Feliński, „Barbara Radziwiłłówna”); 1858 nr 131 (Józef Korzeniowski, „Przyjaciółki”; Jean-Baptiste Dubois, „Trafiła kosa na kamień”); 1858 nr 138 (Gioacchino Rossini, „Cyrulik sewilski”; M.W., „Nie ożenię się/Ja się nie ożenię”); 1858 nr 140 (Peter Wilhelm Vogel, „Narzeczony z Ameryki”); 1858 nr 141 (Theodor Hell, „Nieprzyjaciel kobiet, czyli Nauczyciel w kłopotach”; Karol Kurpiński, „Zamek na Czorsztynie, czyli Bojomir i Wanda”); 1858 nr 145 (Józef Korzeniowski, „Pani kasztelanowa”; François-Adrien Boieldieu,  „Nowy dziedzic”); 1858 nr 146 (Auguste-Anicet Bourgeois, Adolphe Philippe Dennery, „Ślepy i garbaty”); 1858 nr 147 (Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”); 1858 nr 150, nr 151 (Marguerite-Louise Virginie Ancelot, „Córka upośledzona”); 1859 nr 3 (Pierre Corneille, „Horacjusze”); 1859 nr 5 (Franciszek Ksawery Godebski, „Stary i młody”); 1859 nr 8 (Charlotte Birch-Pfeiffer, „Poczwarka”); 1859 nr 13 (Friedrich Kaiser, „Ostatnia rola aktora”); 1859 nr 14 (Friedrich Schiller, „Intryga i miłość”); 1859 nr 16 (Theodor Hell, „Nieprzyjaciel kobiet, czyli Nauczyciel w kłopotach”; Maria Ilnicka, „Panny Konopianki”); 1859 nr 19 (Aleksander Przeździecki, „Halszka z Ostroga”); 1859 nr 21 (Jean-François-Alfred Bayard, Charles Lafont, „Więźniowie carowej”; Nicolò Isouard, „Kartka loteryjna”); 1859 nr 23 (Charles Lafont, „Arcydzieło nieznane, czyli Ciernie i wawrzyn”; Charlotte Birch-Pfeiffer, „Poczwarka”; Gaetano Donizetti, Betly; Nicolò Isouard, „Kartka loteryjna”; Eugène Scribe, „Puff!, czyli Taki to świat teraz”); 1859 nr 26, nr 27 (Friedrich Schiller lub Friedrich Ludwig Schröder [wg Szekspira], „Makbet”); 1859 nr 30 (Octave Feuillet, „Miłość ubogiego młodzieńca”); 1859 nr 31 (Józef Korzeniowski, „Panna mężatka”; Napoléon-Henri Reber, „Papiloty pana Benoit”); 1859 nr 41 (Stanisław Duniecki, „Koryla”); 1859 nr 43 (Philippe-François Pinel (ps. Dumanoir), „Okropne kobiety”); 1859 nr 50 (Eugène Cormon, Eugène Grangé, „Drążki ojca Martin”); 1859 nr 51 (Aleksander Fredro, „Pan Geldhab”); 1859 nr 53 (Théodore Pernot de Colombey (ps. Colomb), „Biedny rybak”; Jean-Baptiste-Charles Vial, „Mąż i kochanek”; Franciszek Ksawery Godebski, „Miłostki ułańskie”; Leon Rudkiewicz lub Jan Nepomucen Kamiński, „Zawalenie wieży, czyli Młynarz i kominiar”z; Peter Wilhelm Vogel, „Narzeczony z Ameryki”; Karl Ferdinand Gutzkow, „Wzór Świętoszka”; Leon Ulrich, „Pułkownik za króla Sasa!”; Józef Korzeniowski, „Dwaj mężowie; Alfred Delacour, Lambert Thiboust, „Hrabia de Saint-Germain, czyli Szatan i ciemna w Paryżu”; Charles Lafont, „Arcydzieło nieznane, czyli Ciernie i wawrzyn”; François-Adrien Boieldieu, „Nowy dziedzic”; Auguste-Anicet Bourgeois, Adolphe Philippe d’Ennery, „Ślepy i garbaty”; Charlotte Birch-Pfeiffer, „Poczwarka”; Octave Feuillet, „Miłość ubogiego młodzieńca”; Eugène Cormon, Eugène Grangé, „Drążki ojca Martin”); 1859 nr 75 (Jean-François-Alfred Bayard, Émile-Louis Vanderburch, „Ulicznik paryski”); 1859 nr 81, nr 82 (Émile Augier, Jules Sandeau, „Dziedzictwo, czyli Kamień probierczy”); 1859 nr 83 (Julian Dorau, „Ciocia sekundantem”); 1859 nr 89 (Charlotte Birch-Pfeiffer, „Sierota z Lowood”); 1859 nr 90 (Leopold Feldmann, „Trzech kandydatów, a który najgłupszy?”); 1859 nr 91 (Friedrich Schiller, „Maria Stuart); 1859 nr 94 (Aleksander Szedler, „Przestrogi praciotuni”); 1859 nr 99 (Antoni Langie, „Trudny wybór!, czyli Cztery panny na wydaniu”); 1859 nr 101 (Nicolas-Paul Duport, „Nelly Purytanka, czyli Dwór angielski w roku 1710/ Nelly, czyli Dwór angielski w roku 1710”; Paulin Deslandes, „Dwóch aniołów opiekuńczych”); 1859 nr 102 (Eugène Scribe, Charles Duveyrier, „Oskar, czyli Mąż, który oszukuje żonę”); 1860 nr 2 (Eugène Labiche, Marc-Michel, „Kłopoty młodego ojczyma, czyli Skutki pierwszego małżeństwa”); 1860 nr 5 (Théodore Barrière, Jules Lorin, „Le Piano de Berthe” [występ zespołu francuskiego]; Charles-Augustin de Bassompierre, Théophile Marion Dumersan, „L’Anglais pour rire” [występ zespołu francuskiego]; Jan Chęciński, „Szlachectwo duszy); 1860 nr 7 (Adrien-Pierre-Henri Decourcelle, Adolphe Jaime, „Sara Kreolka”); 1860 nr 8 (Charles-Guillaume Étienne, „Godzina małżeństwa”; Jacques Offenbach, „Wesele przy latarniach, czyli Wielki skarb”); 1860 nr 9 (Józef Dzierzkowski, „Iskra poezji”); 1860 nr 11 (Eugène Scribe, Ernest Legouvé, „Ręce czarodziejskie”); 1860 nr 16 (Carlo Goldoni, „Piekło domowe, czyli Antykwariusz”); 1860 nr 19 (Charles-Désiré Dupeuty, Julien de Mallian, „Balwierz Napoleona”; Charlotte Birch-Pfeiffer, „Stary skrzypek”); 1860 nr 21 (Karl Eduard von Holtei, „Drzewo laurowe i kij żebraczy”); 1860 nr 23 (Stanisław Moniuszko, „Flis”); 1860 nr 27 (Jan Ściborski, „Wiesław, czyli Obraz ludu nadwiślańskiego”; Józef Korzeniowski, „Pustynia”; Paul Laurencin, Marc-Michel, „Wydałem córkę za mąż!”); 1860 nr 31 (Aleksander Fredro, „Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”); 1860 nr 33 (Józef Korzeniowski, „Konkurent i mąż”); 1860 nr 34 (Alojzy Feliński, „Barbara Radziwiłłówna”; Henryk Nowakowski, „Dwa pożegnania”); 1860 nr 42 (Adolphe Philippe Dennery, Ernest Bourget, „Rycerze mgły”; Camille Doucet, „Owoc zakazany”; Jean-François-Alfred Bayard, „Nic bez przyczyny”); 1860 nr 43 (Eugène Scribe, Charles Duveyrier, „Oskar, czyli Mąż, który oszukuje żonę”); 1860 nr 64 (Teatr polski w Tarnowie); 1860 nr 72 (Friedrich Schiller, „Zbójcy, czyli Upadek domu hrabiego Moor”; Aleksander Fredro, „Zemsta”); 1860 nr 82 (Wacław Szymanowski, „Dzieje serca”); 1860 nr 87 (Karl Juin, Philipp Jakob Reinhard, „Stary kapral Napoleończyk”); 1860 nr 96 (Józef Korzeniowski, „Majątek albo imię”); 1861 nr 17 (Wilhelm Wolfsohn, „Tylko jedna dusza”); 1861 nr 19 („List żelazny”, trajedja na podaniu historycznem osnuta, w pięciu aktach, przez Antoniego Małeckiego”); 1861 nr 33 (Leopold Eugeniusz Starzeński, „Powrót konfederata”); 1861 nr 40 (Victor Séjour, „Kabalarka, czyli Żydówka i chrześcijanka”); 1861 nr 44 (Honoré de Balzac, „Macocha”); 1861 nr 47 (Józef Korzeniowski, „Plotkarz”); 1861 nr 61 (Jan Chęciński, „Szlachectwo duszy”; Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”); 1861 nr 62 (Auguste-Anicet Bourgeois, Philippe-François Dumanoir, „Małżeństwo z rozkazu Napoleona”; Théodore Barrière, „Nieszczęścia najszczęśliwszego męża”; Paul Siraudin, Lambert Thiboust, „Kobiety płaczące”; Antoni Wieniarski, „Ulicznik warszawski”; Krystyn Ostrowski, „Wiesław, czyli Krakowskie wesele”); 1861 nr 85, nr 86 (Charlotte Birch-Pfeiffer, „Dziecię szczęścia”; Józef Korzeniowski, „Stary kawaler”; Eugène Cormon, Félix Dutertre de Véteuil, „Folwark Primerose”); 1861 nr 101, 102, 103 (Juliusza Słowackiego „Mazepa” na scenie lwowskiej)

1862 nr 1 („Starosta wieluński, czyli Obce ziarno”. Dramat w pięciu aktach z prologiem, przedstawiony po raz pierwszy 30 grudnia na scenie lwowskiej); 1862 nr 6 (Jean-François Casimir Delavigne, „Dzieci Edwarda”); 1862 nr 8 (Philippe-François Dumanoir, „Okropne kobiety”); 1862 nr 9, nr 10 (Juliusz Słowacki, „Maria Stuart”); 1862 nr 11 („Miód kasztelański”, komedia w trzech aktach J.I. Kraszewskiego, przedstawiona na scenie lwowskiej po raz pierwszy dnia 2go lutego 1862); 1862 nr 12 (Adrien-Pierre-Henri Decourcelle, Adolphe Jaime, „Poszukuje się nauczyciela”); 1862 nr 17 (Konstanty Majeranowski, „Chrzanowska, czyli Oblężenie Trembowli”); 1862 nr 20, 21, 22 („Balladyna”, trajedja w 5 aktach, przez Juliusza Słowackiego, po raz pierwszy przedstawiona we Lwowie d. 7go marca 1862); 1862 nr 24 („Świstek papieru”, komedia w trzech aktach z francuskiego p. Wiktora Sardou, przełożył Henryk Nowakowski. Na scenie lwowskiej przedstawiona po raz pierwszy dnia 19 marca 1862); 1862 nr 31 (Józef Korzeniowski, „Mnich”); 1862 nr 34 (Karol Cieszewski, „Zerwany most”); 1862 nr 44 (Juliusz Starkel, „Paproć”); 1862 nr 45 („Paproć”, obrazek ludowy w trzech aktach, oryginalnie napisany przez Grzesia z Mogiły [Juliusza Starkla], a po raz pierwszy dnia 30 maja na scenie lwowskiej przedstawiony); 1862 nr 77 (Władysław Syrokomla, „Wyrok Jana Kazimierza”); 1862 nr 93 (Delphine de Girardin, „I radość przestrasza”; Charles Nuitter, Joseph Derley, „Filiżanka herbaty”); 1862 nr 95 (Karol Pieńkowski, „W chacie i we dworze”); 1862 nr 98 (Juliusz Słowacki, „Mindowe, król litewski”); 1862 nr 100 (Johanna Franul von Weissenthurn, „Katarzyna Jagiellonka w więzieniu”); 1862 nr 101 (Jan Chęciński, „Porządni ludzie”); 1863 nr 5 (Edward Błotnicki [wg Salomona Mosenthala], „Zagroda Sobkowa”); 1864 nr 6 (Mieczysław Romanowski, „Popiel i Piast”); 1864 nr 9 (William Shakespeare, „Król Ryszard III”); 1864 nr 13 (Eugène Scribe, Ernest Legouvé, „Adrianna Lecouvreur”).

„Gazeta Narodowa”

1864 nr 88 (Władysław Chadźkiewicz, „Haman i Ester”); 1865 nr 193, 195, 197, 200 (Krajowy Zakład…, cz. I-V); 1865 nr 227 (Etiènne Arago i Paul Vermond, „Pamiętniki szatana”); 1869 nr 314 (Konkurs na teatr lwowski); 1871 nr 195 (William Shakespeare, „Hamlet, królewicz duński”); 1871 nr 368 (Aureli Urbański, „Huragan”); 1872 nr 3 (Leopold Starzeński, „Czarodziejka”); 1872 nr 12 (Friedrich Schiller, „Intryga i miłość”; Michał Bałucki, „Pracowici próżniacy”); 1872 nr 23 (Projekt Statutu Akcyjnego Towarzystwa Przyjaciół Sceny Narodowej we Lwowie); 1872 nr 40 (Henryk Łączyński, „Renegat”); 1872 nr 90 (Władysław Ludwik Anczyc, „Łobzowianie”; Aleksander Fredro, „Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”); 1872 nr 92 (William Shakespeare, „Otello”; Théodore Barrière i Victorien Sardou, „Nerwowi”); 1872 nr 97 (Stanisław Moniuszko, „Halka”); 1872 nr 117 (Salomon Herman Mosenthal, „Zagroda Sobkowa”); 1872 nr 140 (William Shakespeare, „Otello”); 1872 nr 149 (Józef Ignacy Kraszewski, „Panie Kochanku”; Friedrich Schiller, „Intryga i miłość”); 1872 nr 170 (Towarzystwo Przyjaciół Sceny Narodowej we Lwowie); 1872 nr 171 (Gerwinus. Studium); 1872 nr 296 (Friedrich Schiller, „Intryga i miłość”); 1873 nr 264 (Rewolucje teatralne); 1873 nr 290 (Odpowiedź panu Żaakowi na jego artykuł umieszczony w „Dzienniku Polskim”); 1874 nr 44 (sprawa dyrekcji teatralnej; Ludwik Adam Dmuszewski, „Król Władysław Łokietek, czyli Wiśliczanki”); 1874 nr 46 (Jacques Offenbach, „Wielka księżna Gerolstein”; Gaetano Donizetti, „Lukrecja Borgia”); 1874 nr 73 (Gioacchino Rossini, „Cyrulik sewilski”); 1874 nr 172 (Johann Nepomuk Nestroy, „Gałganduch, czyli Trójka hultajska”; Stanisław Bogusławski, „Stare wiarusy, czyli Opieka wojskowa”); 1875 nr 9 (Jan Chęciński, „Szlachectwo duszy”); 1875 nr 48 (Opera polska we Lwowie); 1875 nr 65 (sprawa angażu nowej śpiewaczki z Mediolanu); 1875 nr 66 (ciąg dalszy sprawy angażu śpiewaczki de Cepeda); 1875 nr 98 (Victorien Sardou, „Safanduły”); 1875 nr 120 (konflikt personalny w teatrze); 1875 nr 142 (o upale w teatrze); 1881 nr 96 (Jacques Offenbach, „Sinobrody”); 1881 nr 99 (Józef Ignacy Kraszewski, „Miód kasztelański”); 1881 nr 107 (Aleksander Fredro, „Dożywocie”); 1881 nr 108 (Stanisław Moniuszko, „Halka”; Jan Aleksander Fredro, „Posażna jedynaczka”); 1881 nr 113 (Władysław Ludwik Anczyc, „Kościuszko pod Racławicami”); 1881 nr 117 (Adam Asnyk, „Kiejstut”); 1881 nr 118 (Władysław Ludwik Anczyc, „Kościuszko pod Racławicami”); 1881 nr 135 (Friedrich von Flotow, „Marta, czyli Kiermasz w Ryszmondzie”); 1881 nr 137 (Jacques Offenbach, „Piękna Helena”); 1881 nr 138 (Victorien Sardou, „Daniel Rochat”); 1881 nr 139 (Władysław Ludwik Anczyc, „Kościuszko pod Racławicami”); 1881 nr 140 (Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon czyli Krakowiacy i Górale”); 1881 nr 143 (Théodore Barrière, „Pożar w klasztorze”; Léon Supersac, „Moja kuzynka”; Lambert Thiboust i Louis François Nicolaïe Clairville, „Sto za sto”); 1881 nr 156 (Władysław Ludwik Anczyc, „Kościuszko pod Racławicami”); 1881 nr 166 (Charles Alexandre Lecocq, „Kapelusz bandyty”); 1881 nr 168 (István Friebeisz Rajkay, „Generał Bem w Siedmiogrodzie”; 1881 nr 173 (Jules Guillement, „Dzień św. Zofii”; Edmond Gondinet, „Rak morski; Józef Bliziński, „Marcowy kawaler); 1881 nr 174 (Charles Alexandre Lecocq, „Zielona wyspa czyli sto dziewic”); 1881 nr 177 (Salomon Herman Mosenthal, „Zagroda Sobkowa”); 1881 nr 181 (Jacques Offenbach, „Wielka księżna Gerolstein”); 1881 nr 209 (Juliusz Słowacki, „Horsztyński”); 1881 nr 215 (Molière, „Skąpiec” ); 1881 nr 228 (Giacomo Meyerbeer, „Hugenoci”); 1881 nr 231 (Giuseppe Verdi, „Trubadur”); 1881 nr 237 (Victorien Sardou, „Ojczyzna”); 1881 nr 251 (Stanisław Moniuszko, „Dziady”); 1881 nr 271 (Gustav von Moser, „Harun-al-Raszyd”); 1881 nr 272 (Giuseppe Verdi, „Trubadur”); 1881 nr 273 (Gustav von Moser, „Harun-al-Raszyd”); 1881 nr 274 (Juliusz Słowacki, „Horsztyński”); 1881 nr 276 (Daniel François Esprit F. Auber, „Niema z Portici”); 1881 nr 277 (Alfred Duru i Eugène Martin Labiche, „Czy trzeba powiedzieć?”); 1881 nr 283 (Eliza z Rulikowskich Tuszowska/Bośniacka, „Przeor paulinów, czyli Obrona Częstochowy”; Molière, „Skąpiec”); 1881 nr 287 (Johann Strauss, „Książę Metuzalem”); 1881 nr 290 (Karol Gröber, „Po obiedzie”); 1881 nr 295 (Johann Strauss, „Książę Metuzalem”; Edward Błotnicki, „Pani majstrowa z Chorążczyzny”); 1881 nr 296 (Victorien Sardou, „Małomieszczanie”); 1881 nr 298 (Giuseppe Verdi, „Trubadur”); 1882 nr 5 (Molière, „Świętoszek”); 1882 nr 7 (Giuseppe Verdi, „Aida”); 1882 nr 8 (Edmond Gondinet i Alexandre Charles Auguste Bisson, „Podróż dla przyjemności”); 1882 nr 11 (Gaetano Donizetti, „Lukrecja Borgia”); 1882 nr 18, nr 20 (Friedrich Schiller, „Śmierć Wallensteina”); 1882 nr 21 (Jacques Offenbach, „Pericola”); 1882 nr 24 (Victorien Sardou, „Serafina”); 1882 nr 25 (Jacques Fromenthal Elie Halévy, „Żydówka”); 1882 nr 27 (Robert Planquett, „Dzwony z Corneville”); 1882 nr 32 (Jacques Offenbach, „Wielka księżna Gerolstein”)); 1882 nr 43 (Victorien Sardou, „Rozwiedźmy się”); 1882 nr 46 (Henri Meilhac i Ludovic Halévy, „Frou-Frou”); 1882 nr 47 (Karl Millöcker, „Niewiniątko z Belleville”); 1882 nr 48 (Giuseppe Verdi, „Aida”); 1882 nr 51 (Giacomo Meyerbeer, „Hugenoci”); 1882 nr 54 (Stanisław Moniuszko, „Halka”; Adolf Abrahamowicz i Aleksander Podwyszyński, „Stare gogi”); 1882 nr 56 (Karl Millöcker, „Niewiniątko z Belleville”); 1882 nr 57 (Aleksander Fredro, „Zemsta”; Stanisław Moniuszko, „Verbum nobile”); 1882 nr 62 (Adolf Abrahamowicz, „Podczas burzy”); 1882 nr 63 (Charles Gounod, „Faust”); 1882 nr 64 (Théodore Barrière i Lambert Thiboust, „Na łasce zięcia”); 1882 nr 70 (Alexandre Dumas-ojciec, „Katarzyna Howard”); 1882 nr 74 (Eugène Martin Labiche i Alfred Charlemagne Lartique Delacour, „W jaskini lwa”); 1882 nr 85 (Friedrich Schiller, „Intryga i miłość”); 1882 nr 88 (Skandal w teatrze); 1882 nr 91 (Casimir Jean François Delavigne, „Ludwik XI” ); 1882 nr 96 (Alphonse Daudet i Pierre Elzéar, „Nabab”); 1882 nr 99 (Eugène Scribe i Ernest Legouvé, „Ręce czarodziejskie”); 1882 nr 103 (Józef Ignacy Kraszewski, „Trzeci Maja”); 1882 nr 106 (Victorien Sardou, „Ferréol”); 1882 nr 113 (Octave Feuillet, „Montjoye”); 1882 nr 123 (Albert Emil Brachvogel, „Narcyz Rameau”); 1882 nr 138 (Victorien Sardou,  „Oetta”); 1882 nr 142 (Karl Millöcker, „Apajune, duch wodny”); 1882 nr 144 (Michał Bałucki, „Radcy pana radcy”); 1882 nr 147 (Oskar Blumenthal, „Nihilista”); 1882 nr 152 (Adolphe Belot, „Szwagier postępowy”); 1882 nr 158 (Edouard Pailleron, „Po namyśle”); 1882 nr 215 (Kazimierz Zalewski, „Przed ślubem”); 1882 nr 225 (Stanisław Moniuszko, „Straszny dwór”); 1882 nr 228 (Octave Feuillet, „Miłość ubogiego młodzieńca”); 1882 nr 231 (Ludwik Adam Dmuszewski, „Król Władysław Łokietek, czyli Wiśliczanki”); 1882 nr 235 (Charles Alexandre Lecocq, „Thea, czyli Małżeństwo w Chinach”); 1882 nr 241 (Gustav von Moser, „Reif-Reiflingen”); 1882 nr 246 (Georges Ohnet, „Sergiusz Panin”); 1882 nr 267 (François Ponsard, „Lew zakochany”); 1882 nr 283 (Franz von Suppé, „Lekka kawaleria”); 1882 nr 284 (Stanisław Moniuszko, „Halka”; Aleksander Fredro, „Odludki i poeta”); 1882 nr 286 (Victorien Sardou, „Nitka jedwabiu”); 1882 nr 289 (Charles Gounod, „Faust”); 1882 nr 290 (William Shakespeare, „Henryk IV”); 1882 nr 292 (Stanisław Moniuszko, „Verbum nobile”; Leon Madejski, „Miodowe miesiące”); 1882 nr 298 (Johann Strauss, „Wojna o tancerkę”); 1883 nr 3 (Aleksander Fredro, „Pan Jowialski”); 1883 nr 8 (Jacques Offenbach, „Córka tambor-majora”); 1883 nr 10 (Henrik Ibsen, „Podpory społeczeństwa”); 1883 nr 12 (Molière, „Świętoszek”); 1883 nr 14 (Edmond Gondinet, „Gavaut, Minard i spółka”); 1883 nr 16 (Molière, „Skąpiec”); 1883 nr 17 (Jacques Offenbach, „Córka tambor-majora”); 1883 nr 19 (Gaetano Donizetti, „Łucja z Lammermoru”); 1883 nr 24 (Michał Bałucki, „Grube ryby”); 1883 nr 32 (Rudolf Hahn, „Gambetta”); 1883 nr 44 (Stanisław Moniuszko, „Halka”); 1883 nr 46 („Ukraińcy”, obrazek ludowy w 4 a. ze śpiewem i tańcem przerobiony ze sztuki ukraińskiej pt. „Swaty na Hańczariwci”, zestawił Łucjan Alfons Kościelecki); 1883 nr 49 (Karl Millöcker, „Student-żebrak”); 1883 nr 52 (Franz von Suppé, „Donna Juanita”); 1883 nr 61 (Adolf Abrahamowicz, „Baszybożuk”; Ryszard Ruszkowski, „Bankructwo pana Filipa”); 1883 nr 64 (Jan Nepomucen Kamiński, „Zabobon czyli Krakowiacy i Górale”; Michał Bałucki, „Grube ryby”).

Przekłady dramatów

Friedrich Halm (właśc. Eligius Franz Josef von Münch-Bellinghausen), Sampiero (Sampiero), dramat hist. w 5 a. (grany od 1845) – egz. teatralny (rękopis): Ossol 5843/I.

Jean-Pons-Guillaume Viennet, Michał Bremond (Michel Brémond), dramat w 5 a. (grany od 1846) – egz. teatralny (rękopis): Ossol 10527/I cz. I (1846, tekst dramatu); Ossol 10527/I cz. II (role z obsadą lwowską z lat 1846–1847)

Bibliografia przedmiotowa

• Chłędowski Kazimierz, Album fotograficzne, Wrocław 1951 [wersja cyfrowa wyd. z 1871, cz. 2, Pan Jan, s. 74].
• Chłędowski Kazimierz, Pamiętniki. Galicja (1843–1880), Wrocław 1951.
• Estreicher Karol, Teatra w Polsce, t. III, Kraków 1873.
• Giller Agaton, Jan Dobrzański, Lwów 1887 [wersja cyfrowa].
• Jan Dobrzański [nekrolog], „Czas” 1886 nr 125.
• Lam Jan, Kilka słów o ś.p. Janie Dobrzańskim, „Dziennik Polski” 1886 nr 129.
• Lasocka Barbara, Teatr lwowski w latach 1800–1842, Warszawa 1967.
• Lasocka Barbara, Teatr Stanisława hrabiego Skarbka, „Pamiętnik Teatralny” 1968 z. 2.
• Lechicki Czesław, Najpopularniejszy dziennikarz galicyjski XIX wieku (szkic biograficzny o Janie Dobrzańskim), „Małopolskie Studia Historyczne” 1961 z. 1, s. 3–11.
• Lubowski Edward, Jan Dobrzański, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1886 nr 41
• Marszałek Agnieszka, Lwowskie przedsiębiorstwa teatralne lat 1875–1886, Kraków 1997.
• Marszałek Agnieszka, Prowincjonalny teatr stołeczny (trzy spojrzenia na scenę lwowską lat 1864–1887), seria: „Polskie piśmiennictwo teatralne XIX wieku”, t. 3, Kraków 2011.
• Marszałek Agnieszka, Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1864–1875, Kraków 2003.
• Marszałek Agnieszka, Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1875–1881, Kraków 1992.
• Marszałek Agnieszka, Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1881–1886, Kraków 1993.
• Marszałek Agnieszka, Szkoła dramatyczna we Lwowie 1869–1872, „Pamiętnik Teatralny” 2003 z. 1–3.
• Marszałek Agnieszka, Teatr Skarbka a fundacja drohowyska - dzieje „krwawego przywileju”, [w:] Teatr polski we Lwowie, red. L. Kuchtówna, Warszawa 1997.
• Poklewska Krystyna, Jan Dobrzański (1820–1886). Szkic biograficzny, „Prace Polonistyczne” seria XVIII: 1962, s. 141–160.
• Polska krytyka teatralna w XIX wieku, red. E. Udalska, Warszawa 1994.
• Różycka-Franczak Renata, Jan Dobrzański: dziennikarz – krytyk – dyrektor teatru, praca magisterska napisana od kier. prof. dr hab. Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza, Warszawa 2009.
• Schnür-Pepłowski Stanisław, Teatr polski we Lwowie (1780–1881), Lwów 1889.
• Schnür-Pepłowski Stanisław, Teatr polski we Lwowie (1881–1890), Lwów 1891.
• Dobrzański Jan, [hasło w:] Słownik biograficzny teatru polskiego, t. 1, Warszawa 1973.
• Stulecie „Gazety Lwowskiej”, t. 1–2, Lwów 1911–1912.
• Wasylewski Stanisław, Jan Dobrzański (hasło), Polski Słownik Biograficzny, t. 5, Kraków 1939, s. 266–267.
• Zawadzki Władysław, Z młodych lat Jana Dobrzańskiego, „Gazeta Narodowa” 1866, nr 246–252.

Oprac. Agnieszka Marszałek
 

Jan Dobrzański – hasło z SBTP

DOBRZAŃSKI Jan (1820 Czarna k. Sanoka – 29 maja 1886 Lwów), dyr. teatru. Był synem leśniczego, Stanisława Dobrzańskiego i Magdaleny z Saleniewiczów, mężem Karoliny Smochowskiej, ojcem Stanisława Dobrzańskiego i Celiny Dobrzańskiej. Uczył się w gimn. w Przemyślu. Od 1839 studiował prawo i filozofię na Uniw. Lwowskim, ale studiów nie skończył. Ok. 1841 rozpoczął pracę dziennikarską, pisał m.in. recenzje teatr, w „Gazecie Lwowskiej”. W 1843 poślubił aktorkę Karolinę Smochowską. Pracował jako guwerner Adama Sapiehy, a w 1845 został współredaktorem „Dziennika Mód Paryskich”. W 1848 był jednym z organizatorów przygotowujących wybuch rewolucji we Lwowie; wydawał wtedy pismo „Rada Narodowa”. Za tę działalność został wcielony do austr. batalionów karnych. Powrócił do Lwowa w 1850 i zajął się znowu pracą dziennikarską. Wydawał kolejno: „Nowiny”, „Dziennik Literacki”, a w 1862–85 „Gazetę Narodową”.

W marcu 1872 wszedł w skład Komitetu Założycieli zarządzającego t. lwów.; po roku ustąpił z tego stanowiska. Dopiero po likwidacji zrzeszenia aktorów objął 5 czerwca 1875 dyr. t. lwowskiego. Współdyrektorem był J. Tański, który jednak 14 lipca 1876 zmarł. D. prowadził t. lwow. do 10 kwietnia 1881 (do 1879 przy pomocy swego syna Stanisława D.). Po okresie dyr. A. Miłaszewskiego D. 25 marca 1883 ponownie objął kierownictwo t.; funkcję tę pełnił do końca życia. D. położył znaczne zasługi dla t. lwow., szczególnie w 1875–81. Doprowadził m.in. do zniesienia obowiązkowych przedstawień niemieckich, zgromadził dobry zespół i przyczynił się do założenia szkoły dramatycznej. Wg E. Lubowskiego za jego dyr. teatr prosperował, przez kilka lat szczycił się nawet operą, kosztującą zbyt wiele jak na miejscowe warunki, w komedii i dramacie szedł mniej więcej za gustem lokalnym. W końcowym okresie życia D. często chorował, w sprawowaniu kierownictwa t. zastępowała go wtedy córka Celina D. W 1885 ubiegał się bezskutecznie o dyr. t. krakowskiego.

Bibliografia

Błeszyński: Glikson s. 6, 7; EdS IV; A. Giller: J. Dobrzański. Lwów 1887; Cz. Lechicki: Najpopularniejszy dziennikarz galicyjski XIX wieku, odb. z Małopolskich Studiów Historycznych, Kraków 1961 nr 1; Nowy Korbut VII; Pepłowski: Teatr we Lwowie I, II; PSB V (S. Wasylewski); EMTA 1885 nr 94, 95, 1886 nr 140, 141 (E. Lubowski); Gaz. nar. 1886 nr 248; Kur. lwow. 1886 nr 150; Prace Polonistyczne seria XVIII, 1962 (K. Poklewska).

Ikonografia

NN: Portret, medalion, Lwów, Cmentarz Łyczakowski, repr. Tyg. ilustr. 1911 nr 44; F.K. Daniszewski: Portret, rys., repr. Ognisko Domowe 1885 nr 40.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965, PWN Warszawa 1973
Zachowano konwencję bibliograficzną i skróty używane w źródłowej publikacji.

Uzupełnienia bibliograficzne

• Teatr polski we Lwowie, pod red. Lidii Kuchtówny, Warszawa 1997
• Marszałek Agnieszka, Lwowskie przedsiębiorstwa teatralne lat 1872–1886, Kraków 1999