Autorzy

DOBRZAŃSKI Stanisław (10 marca 1847 Lwów – 16 listopada 1880 Lwów), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Jana Dobrzańskiego i Karoliny Smochowskiej, bratem Celiny Dobrzańskiej, mężem Marii Kwiecińskiej, ojcem Juliana Dobrzańskiego. Uczył się w gimn. we Lwowie, ale nie skończył szkoły. Za udział w powstaniu styczniowym 1863 r. osadzony został w więzieniu w Konigstein. Po powrocie do Lwowa pracował w redakcji „Gazety Narodowej”. Debiutował 17 marca 1867 w roli Papkina (Zemsta) w zespole M. Stengla w Stanisławowie. 5 października tego roku wystąpił w t. krak. w roli Letkiewicza (Opieka wojskowa). W Krakowie pozostał przez sez. 1867/68. W maju 1868 brał udział w występach zespołu krak. w Poznaniu. Następnie wrócił do Lwowa, gdzie 4 września 1868 wystąpił po raz pierwszy w tamtejszym t. w roli Brzechwy (Podlotek). W t. lwow. pracował przez cały sez. 1868/69; wystawił tam wtedy swoją pierwszą sztukę pt. Tajemnica. W 1869 debiutował w WTR: 7 lipca grał rolę Gerwazego (Cicha woda brzegi rwie) i Kasperka (Siostra Kasperka), a 12 lipca rolę Papkina (Zemsta). Nie został jednak zaangażowany. Od września 1869 do grudnia występował w t. krak., a od stycznia 1870 w t. pozn. (dyr. L. Nowakowski i M. Stengel, następnie L. Nowakowski). Wraz z zespołem pozn. wyjeżdżał na występy gościnne do Kalisza. Od 30 września 1871 do 24 marca 1872 sam kierował t. pozn. korzystając z pomocy finansowej swego ojca. Następnie powrócił do Lwowa, pracował tam jako aktor, a do lutego 1873 także jako reżyser opery i operetki. W 1874 (od kwietnia do października) należał do trzyosobowego zarządu zrzeszenia aktorów kierującego t. lwow., potem na krótki czas usunął się z teatru. We wrześniu 1874 poślubił aktorkę Marię Kwiecińską. Gdy w czerwcu 1875 jego ojciec Jan D. został dyr. t. lwow., D. pomagał ojcu sprawując kierownictwo artystyczne. Pełnił tę funkcję bez przerwy do 1879; w tym czasie tylko dwukrotnie (w lecie 1873 i w maju 1878) wyjeżdżał na występy gościnne do Krakowa.

Był inteligentny i wykształcony; zdobył poważną pozycję w t. lwow. i przyczynił się do podniesienia poziomu artyst. tej sceny. Wzbogacał jej repertuar wprowadzając wiele interesujących sztuk współczesnych (np. Pana Damazego) i inicjując lwow. konkurs dramatyczny. Wystawił też cykl komedii A. Fredry. Dbał szczególnie o utrzymanie w zespole wybitnych aktorów i śpiewaków. W okresie jego kierownictwa podniósł się poziom lwow. opery i operetki. Był również dobrym aktorem; grał zwykle role charakterystyczne w komediach, farsach i operetkach. Wszystkie swoje role opracowywał starannie i nadawał im często głębszy podkład satyryczny. Ważniejsze role: Łatka (Dożywocie), Szambelan (Pan Jowialski), Kapelan (Damy i huzary), Rejent (Pan Damazy), Jonatan (Nitka jedwabiu), Kajcio (Kajcio), Menelaus (Piękna Helena), Gondremark (Życie paryskie). Z mniejszym powodzeniem występował w rolach dramatycznych, jak np. Gessler (Wilhelm Tell). Wielką popularność zdobył jako autor fars i lekkich komedii. Najbardziej znane jego utwory: Żołnierz królowej Madagaskaru (1879), Złoty cielec (1880), Wujaszek Alfonsa (1882). W 1874 opublikował we Lwowie broszurę Kilka słów o teatrze. Wiosną 1879 zachorował na serce i wyjechał na kurację do Włoch. Po powrocie wystąpił już tylko raz grając rolę tyt. w Panu Benecie w uroczystym przedstawieniu 13 września 1880.

Bibliografia

EdS IV; Estreicher: Teatra; Got: Teatr Koźmiana; Modrzejewska, Chłapowski: Korespondencja; Koryzna I s. 113, 119–122; Nowy Korbut XIII; Obraz literatury, seria IV, t. III (J. Got); Pepłowski: Teatr we Lwowie I; PSB V (Z. Grot); A. Urbański; Wstęp do Komedii S. Dobrzańskiego, Lwów 1886; Gaz. nar. 1880 nr 265; Chomiński.

Ikonografia

A. Grabowski: Portret, olej, 1866, repr. M. Minich: Andrzej Grabowski, Wrocław 1957; NN: Portret, lit., Dziennik dla Wszystkich 1879 nr 61; A. Lerue: Portret, lit.- MNKraków; Fot. pry w. i w rolach – Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), zb. S. Dąbrowskiego, zb. J. Gota Kraków.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965, PWN Warszawa 1973
Zachowano konwencję bibliograficzną i skróty używane w źródłowej publikacji.

Uzupełnienia bibliograficzne

• Marszałek Agnieszka, Lwowskie przedsiębiorstwa teatralne lat 1872–1886, Kraków 1999