Józef Gawęcki
GAWĘCKI Józef (ok. 1815 - po 1880 Lublin), aktor, dyr. teatru. Był mężem - Józefy G. z Olszewskich, ojcem -> Stanisławy Olsztyńskiej. Informacja K. Estreichera (przyjęta przez S. Dąbrowskiego) o występach G. w 1822-28 w Krakowie jest mylna, dotyczy bowiem -> Wincentego G. Józef G. debiutował w 1835 w zespole W. Raszewskiego w Kaliszu, a w 1836 występował z tym samym zespołem w Radomiu i Płocku; określany był w tym czasie przez S. Krzesińskiego jako "zdolny i zwinny amancik". W następnych latach występował w zespołach: W. Raszewskiego w Radomiu i Kutnie (1839-40), W. Łozińskiego w Lublinie (sez. 1844/45) i T.A. Chełchowskiego w Lublinie (sez. 1845/46). Od 1847 prowadził własny zespół, z którym wyjechał latem tego roku do Ciechocinka. Odtąd przez blisko trzydzieści lat, z małymi przerwami, prowadził niewielki zespół prowincjonalny, z którym przyjeżdżał prawie co roku do tych samych miejscowości: Włocławka, Ciechocinka (zawsze latem), Płocka i mniejszych miast Królestwa Polskiego. Prowadził zespół w 1851 w Ciechocinku (lato), Włocławku (od 26 X przez listopad i grudzień), Lipnie, w 1852 we Włocławku (do 25 III), Łęczycy (kwiecień), Ciechocinku (lato) i Lipnie (od 23 IX), w 1853 w Ciechocinku (lato) i Lipnie (od 4 XII w sez. zimowym 1853/54), w 1854 w Lipnie, Kutnie, Płocku (od 17 IV do 14 VI), Ciechocinku (lato), Radziejowie (od września do grudnia) i Włocławku (zimą 1854/55). W 1854 przez krótki okres występował prawdopodobnie w zespole F. Stobińskiego. W 1855 na czele własnego zespołu występował w Ciechocinku (lato) i Łęczycy (od września do grudnia), zimą 1855/56 we Włocławku (był tu przez całą 1 poł. 1856), w 1856 w Ciechocinku (lato) i Płocku, w 1857 w Płocku (od marca do maja), Ciechocinku (lato), Włocławku i Lipnie, w 1858 we Włocławku (maj) i Ciechocinku (lato), w 1859 w Ciechocinku (od czerwca do 15 VII, wraz z F. Stobińskim), w 1860 we Włocławku (od 27 VI), Ciechocinku (lato), Izbicy (wrzesień) i Płocku, w 1861 w Krośniewicach (styczeń). Po powstaniu styczniowym wznowił działalność w grudniu 1864 w Płocku, w 1865 prowadził zespół we Włocławku (sierpień), w 1866 w Kaliszu (od 19 IV; stąd część zespołu pod kier. G. wyjechała w lipcu lub sierpniu), Turku (koniec sierpnia 1866); 21 X 1866 zaczął występować z zespołem w Łodzi, gdzie prawdopodobnie połączył się z zespołem K. Sulikowskiego i występował pod jego dyr. w sez. 1866/67. Od maja do grudnia 1867 występował w Kaliszu w zespole L. Ortyńskiego, a w 1868-69 w zespole A. Carmantranda w Radomiu, Kielcach (od maja 1868 do stycznia 1869), Piotrkowie (styczeń-kwiecień 1869), Łowiczu i Włocławku. W sez. 1869/70 prowadził t. w Łodzi (jesienią - do listopada 1869 wraz z K. Subkowskim, zimą samodzielnie). W następnych latach prowadził zespół: w 1871 w Ciechocinku, 1872 w Częstochowie (maj), Ciechocinku (lato) i Piotrkowie (tu także w sez. 1872/73), w 1873 w Bełchatowie, w 1874 (od lipca) we Włocławku, w 1875 we Włocławku i Koninie (lato), w 1876 w Łęczycy, w 1877 w Błaszkach (pocz. lipca; zespół zaledwie sześcioosobowy). W sez. 1879/80 występował w zespole J. Puchniewskiego w Lublinie; latem 1880 grał z tym zespołem w warsz. t. ogr. Alhambra. Grał m.in. Gustawa ("Śluby panieńskie"), Sobka ("Młynarz i kominiarz"), Igiełkę ("Gałgan-duch, czyli Trójka hultajska"), Kamerdynera ("Na dole i na pierwszym piętrze"), Paula ("Rinaldo Rinaldini").
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie s. 320; Estreicher: Teatra; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Krzesiński: Koleje życia s. 216, 217, 255, 256, 385, 411, 480; M. Raczyński: Materiały do historii Ciechocinka od zapoczątkowania budowy warzel-niów soli do wybuchu wielkiej wojny, Warszawa 1935 z. 1; Rocz. t. we Lwowie 1845; Scena pol. w Łodzi s. 13; Simon: Dykcjonarz; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 53; Afisz teatr. 1875 nr 152; Dz. warsz. 1852 nr 214. 295, 1853 nr 57, 1854 nr 203; Gaz. pol. 1866 nr 131, 156, 234. 1867 nr 188, 201, 285; Kur. codz. 1869 nr 70; Kur. warsz. 1847 nr 234, 1851 nr 317, 337, 1857 nr 189, 224, 1861 nr 20, 1864 nr 285, 1867 nr 181, 1868 nr 268; Pam. t. Alhambra 1880, Warszawa 1880; Ziemia Kujawska 1968, odb. (S. Dąbrowski s. 52, 53, 54, 58, 72); Afisze Bucholtzów, WAPLublin.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
