Adolf Kitschman
KITSCHMAN, Kiczman, Adolf Henryk (2 XII 1854 Lwów - 16 IV 1917 Lwów), śpiewak, aktor, reżyser. Był synem Adolfa K. i Małgorzaty z domu Beauvale, mężem - Elżbiety K., ojcem śpiewaczki i aktorki Andy Kitschman. Uczył się w szkole realnej w Busku i w gimn. w Krasnem, następnie w lwow. szkole dramatycznej. W grudniu 1872 występował w Tarnowie w zespole P. Woźniakowskiego, następnie działał w lwow. Stow. "Gwiazda", gdzie m.in. reżyserował przedstawienia amatorskie; w 1877 grał w t. ukr. Tow. Ruska Besida pod kier. Teofili Romanowicz, a następnie w zespole ukr. E. Baczyńskiego w Galicji Wschodniej, w 1879-80 w zespole J. Piaseckiej, w 1880 w zespołach A. Dulęby w Tarnowie oraz P. Woźniakowskiego w Nowym Sączu. Od 23 I do 29 XI 1881 grał role epizodyczne w t. krak., w 1882 występował gościnnie w Tarnowie (w początku roku), w warsz. t. ogr. Belle Vue oraz w Łodzi u W. Górskiego i W. Leśniewskiego, w 1883 w warsz. t. ogr. Alhambra i Nowy Świat, a także w Piotrkowie. W listopadzie 1883 debiutował w t. we Lwowie w operetce "Wojna o tancerkę" i został zaangażowany. Odtąd stale występował w t. lwow. reżyserując tam również operetki. W 1884-1902 wyjeżdżał z zespołem opery i operetki lwów. na występy do Krakowa. W 1885 przez krótki okres czasu występował w zespole H. Lasockiego w Rzeszowie. W maju 1903 otrzymał emeryturę, ale jeszcze przez dwa lata grał niekiedy niewielkie role. W lecie 1903 występował jako śpiewak i reżyser w zespole operowym pod dyr. L. Hellera w Krakowie.
Początkowo grał jedynie w komediach, m.in. Jakuba ("Skąpiec"), Grzesia Dyrdę ("Czartowska ława"), później jednak okazało się, że jest muzykalny i posiada doskonały głos o rozległej skali. Mimo braku wykształcenia muz. z powodzeniem śpiewał wiele partii operetkowych i operowych, zarówno basowych i barytonowych, jak tenorowych. Ważniejsze partie w operetkach: Margrabia ("Dzwony kornewilskie"), Agamemnon ("Piękna Helena"), Mars ("Orfeusz w piekle"), Falkę i Blind ("Zemsta nietoperza"), Anzelm ("Nocleg w Apeninach"), w operach: Łokietek ("Król Łokietek"), Maciej ("Straszny dwór"), Guślarz ("Widma"), Arcykomtur ("Konrad Wallenrod"), Szostak ("Flis"), Lord Kookburn ("Fra Diavolo"), Isepo ("Gioconda").
Tłumaczył wiele librett operetkowych i operowych (przede wszystkim z niem.), napisał libretto do "Barbary Radziwiłłówny" (wg D. Magnuszewskiego, muz. H. Jarecki), a wspólnie z A. Jastrzębcem-Popławskim libretto do "Rzeczypospolitej Babińskiej" (muz. M. Sołtys). Przekładał też pol. i obce sztuki oraz libretta na język ukr. (m.in. "Gasparone", "Dzwony kornewilskie"). Przez wiele lat pod pseud. Przyjaciel pisał utwory humorystyczne, zamieszczane w prasie lwowskiej. Wydał "130 najpiękniejszych arii i melodii z 35 oper" (Lwów 1885) i własnego autorstwa "Kuplety i monologi" (Lwów 1907).
Bibl.: Got: Teatr Koźmiana; PSB XII (S. Dąbrowski); Pajączkowski: Teatr lwow.: Pepłowski: Teatr we Lwowie II; Gaz. wiecz. 1917 nr 3493; Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN; Materiały R. Pyłypczuka, Kijów.
Ikon.: Fot. pryw. - MTWarszawa, zb, S. Dąbrowskiego (tbl. Artyści sceny lwowskiej).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
