Szymon Niedzielski
NIEDZIELSKI Szymon (ur. 1780 Warszawa lub Lwów, lub 1784 Kraków -zm. 15X111836 Kalisz), aktor, dyr. teatru. Był synem Franciszka N. i Marianny z Bellerów (wg niektórych źródeł jego ojciec był dzierżawcą latarń miejskich w Krakowie), mężem -> Elżbiety N. Od 1805 występował w t. krak., m.in. w "Henryku VI na łowach" i w operze "Nie zawsze śpi ten co chrapi"; wkrótce zaczął także pełnić funkcję reżysera (30 IX i 8 X 1809 uczestniczył w występach zespołu W. Bogusławskiego na scenie krak.). W lipcu i w sierpniu 1810 wspólnie z W. Kratzerem prowadził w Krakowie t. zwany "kilkułokciowym" (był to mały zespół występujący w prywatnym domu Rychtera przy ul. Szewskiej). Początkowo występy tego t. miały duże powodzenie, wkrótce jednak zespół zbankrutował. W 1813 (od 24 VI przez lipiec, potem brak wiadomości) N. z ramienia j. Kluszewskiego pełnił funkcje dyr. t. krakowskiego. W 1815 wraz z J. Szymańskim kierował zespołem w Grodnie, w 1816-21 występował w Wilnie, w 1823 z zespołem A. Łękawskiego w Kijowie, gdzie poślubił aktorkę Elżbietę Nieświcką. W 1824, 1825 i 1826 (na pewno od lipca do września tego roku) prowadził t. w Kamieńcu Podolskim, następnie przeniósł się do Krakowa (9 II 1827 miał w t. krak. benefis), w 1827 wraz z zespołem krak. występował w Płocku i w Kaliszu, w listopadzie tego roku w Kijowie w zespolę A. Łękawskiego, ok. 1829 w Żytomierzu w zespole A. Żmijowskiego, w 1830 kolejno: w Kijowie, wiosną w Lublinie i w Zamościu z zespołem K. Nowińskiego, potem gościnnie w t. wil., gdzie grał m.in. rolę Tere-fercia ("Syrena Dniestru"). Od grudnia 1830 do 1836 występował w t. krak.; 21 XI 1831 został mianowany dyr. artyst. t. krak., ale nie wiadomo, czy stanowisko to objął. Od czerwca 1836 był w zespole W. Raszewskiego w Kaliszu. Uznawany był za utalentowanego wykonawcę ról charakterystycznych i za tzw. "płaskiego komika". K. Estreicher pisał, że "znakomicie przypominał Żółkowskiego głosem, postacią i grą". Grał także role bohaterów. Najbardziej znane role: Rotmistrz ("Damy i huzary"), Tandeciarz ("Na górze i na dole"), Szewc ("Gałganduch, czyli Trójka hultajska"), Agamemnon ("Sztuka i miłość"), Suryn ("Napoleon w Hiszpanii") oraz role tyt. w "Otellu", "Hamlecie" i "Panu Jowialskim". Był także autorem i tłumaczem utworów dramatycznych.
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 82, 88,91; Bąkowski: Teatr krak. s. 11, 12, 54,79; Brayer: Teatr Krakowa s. 11, 33; Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 94, 96-97 (il.), 105, 106, 115, 117, 158, 219, 220-222, 227, 228, 231, 234; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Rocz. T.N., 1815 s. 40; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 42, 53; Witkowski: Świat teatr.; Kur. warsz. 1836 nr 343; Przyjaciel Ludu 1838 nr 48 (il.); Ruś 1911 z. 1 (A. Prusiewicz); Tyg. powsz, 1881 nr 42 (J. Prusinowski); Akt zgonu 158/1836 w parafii Św. Mikołaja w Kaliszu; Afisze, IS PAN; J. Got: Materiały do dziejów teatru w Krakowie 1784-1830, rkps w posiadaniu autora.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
